Groei van het aantal vrouwelijke burgemeesters stagneert

Zeven van de 28 nieuwe burgemeesters die sinds 15 mei 2008 zijn benoemd, zijn vrouw. Het CDA leverde opnieuw de meeste nieuw benoemde vrouwelijke burgemeesters: Hélène van Rijnbach-de Groot (Etten-Leur), Mirjam van ’t Veld (Maarssen) en Renate Westerlaken-Loos (Lopik). De andere zijn: Rika Pot (PvdA, Appingedam), Marga Waanders (PvdA, Dongeradeel), Maria Wiebosch-Steeman (GroenLinks, Hardinxveld-Giessendam) en Ina Adema (VVD, Veghel). Voor drie van de zeven vrouwen is het burgemeesterschap nieuw: Adema, Waanders en Van ’t Veld waren wethouder; de andere vier waren (waarnemend) burgemeester.

Bestuurlijke ervaring is belangrijk om burgemeester te worden. Uit het Benoemingenonderzoek 2009 van Binnenlands Bestuur blijkt dat twaalf van de 28 benoemde burgemeesters (waarnemend) burgemeester waren, terwijl negen wethouders en één oud-wethouder burgemeester werden. Daarnaast is één gemeentesecretaris (Fons Naterop, van Halderberge naar Aalburg), één griffier (Mark Slinkman, van Berkelland naar Rijnwaarden) en één oud-Kamerlid (Jan Hendrik Klein Molenkamp in Rozendaal) burgemeester geworden. Staatssecretaris van Sociale Zaken Ahmed Aboutaleb (PvdA) tekende met de benoeming in Rotterdam voor de spraakmakendste benoeming.

De gemiddelde leeftijd van de burgemeesters die in de afgelopen twaalf maanden werden benoemd, is 51,6 jaar. De oudste is de 61-jarige Wim Denie (PvdA), die verkaste van Swalmen naar Moerdijk. De 35-jarige CDA’er Mark Slinkman is de jongste. Het CDA leverde ook de twee andere burgemeesters van onder de veertig jaar: Mirjam van ’t Veld (Maarssen) en Hans Ostendorp (Bunnik).

PvdA-Kamerlid Pierre Heijnen: ‘Ik betreur dat wij geen jonge aanwas hebben, maar iemand van boven de zestig jaar is ook een pre. Zestig jaar of ouder is niet het einde van het leven en enige senioriteit is voor een burgemeester niet heel erg. Met Bert Cremers krijgen we binnenkort nog iemand van boven de zestig erbij. Dat vind ik een fantastische benoeming, want Bert is een kanjer en aan hem heeft Waddinxveen een uitstekende burgemeester.’

Kleur

De benoeming van de burgemeester is sinds de invoering van het aanbevelingsrecht het domein van de gemeenteraad. Ook afgelopen jaar volgde de minister altijd de eerste kandidaat die de gemeenteraad op de voordracht plaatste.

De politieke verhoudingen in de raad zijn belangrijk bij de keuze van de burgemeester, maar niet cruciaal. In zeven van de 28 gemeenten is een burgemeester benoemd die geen lid was van een van de collegepartijen: Wim de Gelder (Groen- Links, Alphen aan den Rijn), Kees Luesink (GroenLinks, Doesburg), Maria Wiebosch- Steeman (GroenLinks, Hardinxveld- Giessendam), Jan-Willem Wiggers (CDA, Hattem), Jan Hendrik Klein Molenkamp (VVD, Rozendaal) en Gerard Rabelink (partijloos, Schouwen- Duiveland). Dat de kwaliteiten van de burgemeester de doorslag geven boven de politieke kleur geldt vanzelfsprekend voor Rabelink, maar ook voor Wiebosch-Steeman. Haar partij GroenLinks maakt geen deel uit van de gemeenteraad van Hardinxveld.

Als een partij de meeste sollicitanten stuurt, is dat nog geen garantie op succes. In tien gemeenten is de kandidaat gekozen uit een partij die niet het grootste aantal kandidaten inzette. In Hardinxveld-Giessendam en Alphen aan den Rijn was de uiteindelijk gekozen burgemeester de enige kandidaat van zijn/haar partij die solliciteerde. In beide gevallen was dat GroenLinks.

Vooral voor de VVD is dat zuur. De liberalen stuurden de meeste sollicitatiebrieven: 324, tegenover 218 door CDA en PvdA, maar de liberalen haalden slechts zes van de 28 vrijgekomen burgemeestersposten binnen. Het CDA was het succesvolst, met elf benoemingen. GroenLinks scoorde verhoudingsgewijs het beste met drie benoemingen op 51 sollicitatiebrieven. GroenLinks-Kamerlid Ineke van Gent: ‘Er wordt dus kennelijk meer naar de kwaliteiten van de persoon gekeken en minder naar de politieke kleur.’

De SP ondernam de minste pogingen om een burgemeesterspost te veroveren. Alleen in de nog lopende procedure in Velsen solliciteerde een SP’er. Het is bewuste strategie van de socialisten. SP-Kamerlid Ronald van Raak: ‘Wij zijn niet actief aan het pluggen. Wethouders zijn voor ons belangrijker om als politieke partij ons gezicht te laten zien. Daar investeren we dus eerst in. Burgemeesters komen later wel.’

Meeste brieven

Hattem was de aantrekkelijkste gemeente. Maar liefst 47 sollicitatiebrieven ontving deze Gelderse gemeente. De meeste vrouwelijke sollicitanten kwamen binnen in Bunnik, dat uiteindelijk ook een vrouw koos. Nuth was de enige gemeente zonder vrouwelijke kandidaten en had ook de minste sollicitanten: één. Raadsgriffier Piet Boyen: ‘De raad was erg tevreden over Hubert Vos als waarnemend burgemeester. We hebben in de sollicitatie gemeld dat de huidige waarnemend burgemeester verzocht was om te solliciteren en dat schrikt kennelijk andere kandidaten af.’

Lopik koos ook voor de waarnemend burgemeester als nieuwe burgemeester, maar na een open procedure met 22 sollicitatiebrieven. Raadsgriffier Gabriel Dolders: ‘De redenering van de raad was dat we niet op de automatische piloot wilden gaan. We wilden een echte burgemeester en dus ook een echte procedure. De raad heeft daarom gezegd: we gaan voor de beste en als de waarnemend burgemeester de beste is, heeft zij het ook verdiend.’

Verantwoording: Het onderzoek van de burgemeestersbenoemingen is uitgevoerd in opdracht van Binnenlands Bestuur door onderzoeksbureau Peter Faber/ UZ3 Onderzoek. Het onderzoek omvat alle burgemeestersbenoemingen vanaf 20 mei 2008 tot en met 25 mei 2009. Eerdere onderzoeken naar burgemeestersbenoemingen zijn verschenen in Binnenlands Bestuur 19, 9 mei 2008 en nr. 22, 1 juni 2007.