Griffiers hebben meer eigenstandigheid nodig
De belangrijkste succesfactor in de verhalen van en over sterke griffie(r)s is het gezag dat een griffier heeft weten op te bouwen.
De huidige functie van de decentrale griffier zet sterk in op onafhankelijkheid jegens het college en de ambtenarij. Maar dat maakt de griffier sterk functioneel afhankelijk van de volksvertegenwoordiging en dat blijkt een belangrijke kwetsbaarheid voor de doorontwikkeling van de griffiersfunctie, stellen Geerten Boogaard, Harmen Binnema en Petra Paulides in een advies aan de minister van BZK.
Meer eigenstandigheid
‘Ambitieuze griffiers hebben meer eigenstandigheid nodig om de raden en de Staten te kunnen verleiden tot meer strategische advisering en positionering’, aldus de onderzoekers in hun rapport ‘Eigenstandig en (on)afhankelijk, nieuwe spelregels voor sterkere griffie(r)s’. Uit het onderzoek blijkt dat er zinvolle juridische mogelijkheden zijn om de eigenstandigheid van de griffier in het ontwerp van het decentraal bestuur te bevorderen.
Handelingsverlegenheid
Anders dan bij de introductie van de dualisering in 2002 werd verwacht, blijkt twintig jaar later tegenwerking vanuit het bestuur niet het enige of grootste probleem van griffiers. Een groter probleem voor het investeren in de eigen ondersteuning blijkt handelingsverlegenheid van de volksvertegenwoordiging en/of het gebrek aan ambities en kennis van goed werkgeverschap. Zelf zijn de griffiers de belangrijkste succesfactor voor de versterking van de volksvertegenwoordiging. De onderzoekers zijn daarom op zoek gegaan naar de belangrijkste succesfactoren voor een sterke griffier en van deze succesfactoren is ingeschat of die zich lenen voor veralgemenisering, formalisering en eventueel voor codificering.
Gezag belangrijkste succesfactor
Een sterke volksvertegenwoordiging en een sterke griffie zijn met elkaar verknoopt, stellen Boogaard en co verder. ‘Hun relatie veronderstelt een constructief samenspel: it takes two to tango. But someone has to lead.’ De belangrijkste succesfactor in de verhalen van en over sterke griffie(r)s is het gezag dat een griffier heeft weten op te bouwen. Dat gezag gaat dan weer over van de persoon naar het instituut. Dit zijn griffiers die de beroepsnorm van meer strategische adviseren en opereren invulling geven en raden en Staten verleiden daarvan gebruik te maken. ‘Niet de ambtsinstructie die de volksvertegenwoordiging aan de griffier moet meegeven bleek het brandpunt van discussie, maar de griffieplannen die de griffier aan de werkgeverscommissie voorlegt weerspiegelen de ambities van versterking van de volksvertegenwoordiging.’
It takes two to tango. But someone has to lead
Passend inschalen
Deze griffiers hebben meer ‘eigenstandigheid’ in het ontwerp van het decentraal bestuur nodig om die rol te vervullen. Om die te bevorderen noemen de onderzoekers een aantal zinvolle juridische mogelijkheden, oftewel ‘pullfactoren’. Eén ervan is het bevorderen van doorontwikkeling van de beroepsnorm door nieuwe griffiers in een schaal te plaatsen die past bij 'het gewenste niveau van functioneren'. De onderzoekers pleiten voor het ‘codificeren van elementen uit de strategische advisering’. Het kan dan gaan om het ‘expliciteren’ van de bijstand aan individuele raadsleden of Statenleden, het bewaken van hun lange termijnagenda en van tijdige informatievoorziening en advisering over stemonthouding.
Natuurlijk bondgenootschap
Een andere manier om de eigenstandigheid te bevorderen is het versterken van het natuurlijke bondgenootschap met de vicevoorzitter van de raad door de benoeming van deze op te waarderen naar de hoofdregel: alle raden en Staten benoemen in geheime stemming een vicevoorzitter. Verder zou het formaliseren van de werkgeverscommissie en het normeren van hun functioneren kunnen helpen. De onderzoekers denken aan een vaste rol voor de vicevoorzitter, verplichte advisering door een hr-professional en ‘codificatie’ van een jaarlijkse cyclus met een griffieplan en griffieverslag. Ook adviseren zij de rechtspositie van de griffie in nationale rechtspositieregelingen te centraliseren.
Landelijk zorg- en informatiepunt
Er zijn ook voorstellen vanuit de praktijk gedaan die kunnen bijdragen aan een verdere versterking van de professionalisering en versterking van de griffiersfunctie, die geen juridische vertaling nodig hebben, schrijven de onderzoekers. Maar hiervoor zijn wel bestuurlijke inzet of financiële middelen nodig, zoals een landelijk zorg- en informatiepunt rond de werkgeversrol van de gemeenteraad. Om samen te komen tot een versterking van de griffiersfunctie is ook ‘constructief samenspel’ nodig tussen de belangen- en beroepsverenigingen en de VNG, het IPO en het ministerie van BZK. ‘Ook hier geldt “it takes two to tango. But someone has to lead”.’
Pilot lokale statuten en manifesten
De minister wijst ook op een pilot met het opstellen van een ‘statuut’ die in een aantal gemeenten heeft plaatsgevonden om een impuls te geven aan goed samenspel tussen raad, college en ambtelijke organisaties. Daarin kan men afspraken maken over omgangsvormen, informatievoorziening, burgerparticipatie, controle en verantwoording. Die afspraken kunnen bijdragen aan de versterking van de positie van de raad. Uit het rapport erover blijkt dat een statuut opstellen meerwaarde biedt ‘omdat het een middel is om het goede gesprek te voeren over de wijze van onderlinge samenwerking, waarmee de raad beter in positie kan komen’. Het proces naar een statuut leidde volgens de onderzoekers tot een groter zelfbewustzijn van de raad. ‘Ik ga de komende periode de werking van de pilots monitoren om te bezien of de positieve effecten ook beklijven en ik ontwikkel een handreiking om gemeenten en provincies te ondersteunen om zelfstandig een statuut op te kunnen stellen.’
Belang lokale driehoek
De minister heeft deze handschoen opgepakt, want ze schreef in de Kamerbrief bij het advies dat ze in overleg met de Vereniging van Griffiers en andere beroeps- en belangenverenigingen een reactie zou formuleren op de aanbevelingen. De vereniging werkt met financiële steun van het ministerie aan de professionalisering van het griffiersambt. ‘Ik bezie in overleg met deze vereniging ook of extra ondersteuning voor griffies van met name kleinere gemeenten, waar capaciteit en slagkracht een belemmering kunnen vormen, wenselijk of nodig is.’ In veel gemeenten en provincies worden in de driehoek al belangrijke afspraken gemaakt over het borgen van de zelfstandige positie van de raad/ staten, merkt de minister op. In opdracht van het ministerie krijgen lokale driehoeken workshops aangeboden om deze rol verder te versterken.
Raadsleden ontzorgen
De Vereniging van Griffiers is blij met de lijn van het rapport. ‘We ondersteunen een goede positionering van de griffier en het opnemen van enkele onderdelen van de strategische functie in de wet.’ Voor de centralisering van de rechtspositie valt volgens de vereniging ‘veel te zeggen’, omdat het de arbeidsvoorwaarden meer objectiveert en niet aan de lokale invulling van de werkgeverscommissie overlaat. Ook kan het raadsleden in de werkgeverscommissie ontzorgen. ‘Zij doen het immers ook maar naast het raadswerk.’ Het onderwerp vraagt nog wel verdere bestudering en gesprekken met de leden, zoals aanstaande vrijdag als de vereniging haar ALV houdt tijdens het jaarcongres in Amsterdam.
Plaats als eerste een reactie
U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.