Gemeenten kunnen de democratie nog redden

Door misbruik van ons democratisch stelsel dreigt de toekomst van Nederland in handen van een krankzinnig rariteitenkabinet te vallen. Een samengeraapt zooitje met een voorpost van de milieu om zeep helpende agribusiness, een politieke partij waarvan tot voor kort gedacht werd dat ze oké was en één waarvan we hoopten dat ze het zou worden. En aan kop van de grootste staat een bevlogen botte communicator.

Wonderlijk blijft hoe 2,5 miljoen mensen stemmen op een partij zonder leden. De Grote Leider heeft het hele gezelschap in eigen hand waarmee hij vanuit een hypothetische volkswil de rechtse heilstaat voor staat. Een partij waar één persoon het voor het zeggen heeft mag eufemistisch populistisch genoemd worden maar is per definitie fascistisch. Als de kiezers van deze partij wordt gevraagd waarom ze erop gestemd hebben draait het vage antwoord om ‘het moet anders’.

Van de Grote Leider staat buiten kijf dat door hem de politieke bakens behoorlijk zijn verzet. Met kreten als nepparlement, failliete rechtstaat, driftig tekeer gaand tegen de ‘leugens van de media’ en instituten zoals de NOS die hem in de weg zitten. Niet terugdeinzend journalisten te bestempelen als tuig van de richel of een collega politica als heks. Met name krijgt de Islam ervan langs als onmiskenbare ondermijner van de liberale cultuur. Hoewel de uitkomst wellicht meevalt zoals in mijn column al is uiteengezet durft nog maar een enkele politicus zich te beroepen op de wetenschappelijke waarheid als het om immigratie, veiligheid, woningnood, stikstof of Europa gaat.

Het ging al niet best met de democratie. Een groeiend aantal mensen voelt zich niet gehoord sinds het algemeen belang is vervangen door een politiek van bevoordelen van hen die goeie vriendjes met hoogwaardigheidsbekleders zijn. Of het nou de banken zijn die de tekst van een wet schrijven om zo hun aandeelhouders fiscale voordelen te bezorgen dan wel een Brabantse bierfamilie die in de wet de erfbelasting zo regelt dat ze tot in de zevende generatie schatrijk wordt. Ook schuilt het gevaar bij gemeenten als wethouders willen scoren met huizenbouw waar projectontwikkelaars bergen argumenten aandragen om andere belangen rigoureus opzij te schuiven.

Bestuurlijke decentralisatie heeft gemeenten immers meer impact gegeven. Populisme krijgt daar kans doordat lokale partijen zonder landelijke binding vooral de onderbuik belangen van hun achterban behartigen. Heldere grieven zijn er genoeg te vinden. Gemeenten worden geteisterd door dilemma’s zoals psychische probleemjeugd waar geen hulp aan kan worden geboden, statushouders betaald in hotels vertoeven en jongvolwassenen tot hun vijfendertigste thuis moeten wonen, onbegrijpelijke Europese milieuregels bedrijven kapot pesten, het rijk geld in bodemloze putten stort en doordat grote bedrijven geen belasting betalen tegelijk het gemeentefonds dichtknijpt.

Populisten willen het volk zien als één homogene etnische zuivere gemeenschap die wordt veronachtzaamd. Een romantische opvatting dat de liefde van lokale partijen voor de eigen gemeente verklaart. De echte wereld is echter geïndividualiseerd en dat houdt in onze consensusdemocratie meer dan ooit om machtsdeling vraagt. En dat gaat gepaard met waarheidsvinding en breed overleg. In veel gemeenten lukt dit aardig doordat raadsleden elkaar niet de tent uit vechten. Buitenstaanders vinden dit balanceren soms gewauwel. Dat moet dan maar om onze democratische kernwaarden vrijheid, publieke gerechtigheid en verantwoordelijkheid boven tafel te houden. Ook Henk en Ingrid zijn er uiteindelijk een stuk beter mee af.