Minister Yeşilgöz wil niet 'naïef' zijn

‘Filosofische borrelpraat’, noemt minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz (VVD) discussies over de legalisering van harddrugs, zoals cocaïne. De Amsterdamse burgemeester Femke Halsema brak hiervoor vorige maand nog een lans tijdens een internationale bijeenkomst. ‘Tegen eenieder die zegt dat legaliseren van harddrugs de oplossing is, zou ik zeggen dat dat totaal naïef is.’

Fundamentele rechten afwegen

‘Ik heb geen tijd voor dit soort filosofische discussies’, zei de minister er afgelopen weekend over in de Telegraaf, waarin ze haar najaarsbrief georganiseerde ondermijnende criminaliteit toelichtte. Daarin kondigt zij een nieuwe reeks maatregelen aan de hand van tien speerpunten. ‘Het kabinet verstevigt de aanpak door aan de slag te gaan met onderdelen binnen deze speerpunten die een extra besluit, duiding of richting nodig hebben, omdat zij een effectief beleid tegen ondermijnende criminaliteit kunnen belemmeren.’ Volgens de bijgevoegde toelichting kan het daarbij gaan om ‘concrete knelpunten’, maar ook om kwesties waarbij ‘fundamentele rechten of belangen moeten worden afgewogen tegen een effectieve aanpak tegen georganiseerde, ondermijnende criminaliteit’.

Criminaliteit insluiten

Het woord ‘naïef’ staat al in de eerste zin van de najaarsbrief (met zes bijlagen) van de minister, verwijzend naar een zinnetje als ‘het is hier niet zo erg als in Italië’. ‘Niets is minder waar’, aldus minister Yeşilgöz. ‘Alleen al de moordaanslagen op onschuldige mensen laten ons dat zien.’ De aanpak van de georganiseerde, ondermijnende criminaliteit is de afgelopen jaren daarom fors verbreed, schrijft de minister, richting een integrale aanpak die ‘ervoor moet zorgen dat de georganiseerde criminaliteit van alle kanten wordt ingesloten’. Ze komt hiermee weer aan bij de hoofdlijnen van haar aanpak: voorkomen, verstoren van het verdienmodel en het doorbreken van criminele machtsstructuren, bestraffen en beschermen.

Laaghangend fruit

Volgens de minister is het ‘laaghangend fruit’ al grotendeels geplukt. ‘Er zijn weinig quick wins meer bij iets wat zo’n lange adem vergt.’ Het bestrijden vergt een aanpak van één overheid, ‘waarbij alle betrokken (private) partijen schouder aan schouder staan’. Gemeenten komen in de aanpak vooral voor bij ‘voorkomen’ onder het kopje ‘preventie’. Om te voorkomen dat in de meest kwetsbare wijken kleine boeven grote criminelen worden heeft de minister aldaar investeringen aangekondigd. Plannen voor een wijkgerichte aanpak van de eerste geselecteerde 15 gemeenten zijn ingediend en worden beoordeeld. ‘Het streven is om voor het einde van het jaar de bedragen per gemeente vast te stellen en te financieren.’

Lerende aanpak

Deze brede integrale preventieve aanpak moet jongeren een perspectief bieden op een bestaan buiten de georganiseerde criminaliteit, ‘bijvoorbeeld door hen toe te leiden naar een baan passend bij hun talenten’. ‘Waar justitie en burgemeester tegelijkertijd ook daadwerkelijk ingrijpen wanneer je toch over de schreef gaat.’ Insteek hierbij is dat rijk, gemeenten en partners ‘in samenhang en samenwerking’ jaarlijks de voortgang meten en laten zien. ‘Ervaringen (positief en negatief) kunnen leiden tot bijstelling of aanscherping van de aanpak.’ De zogenoemde ‘lerende aanpak’ moet de lokale aanpakken zoveel mogelijk impact geven en de effectiviteit van investeringen en interventies vergroten, meten en zichtbaar maken.

Kenniskaart

De aanpak bouwt voort op de incidentele preventieve aanpak die in 2020 begon in acht gemeenten onder het Breed Offensief Tegen Ondermijnende Criminaliteit (BOTOC). Bureau Beke heeft onlangs onderzoek afgerond in deze gemeenten dat meer inzicht moest geven in de wetenschappelijke basis van de aanpakken. De inzichten zijn daarna vertaald naar een kenniskaart. Gemeenten kunnen die gebruiken ‘bij het opstellen en nader uitwerken van een samenhangend programma met de juiste interventies’. Beke concludeert dat de interventies die de acht gemeenten plegen grotendeels zijn gebaseerd op wetenschappelijk bewezen risicofactoren, zoals een laag inkomen of geen betaald werk hebben. Interventies kunnen de invloed van deze risicofactoren verminderen en zo kan weer voorkomen worden dat jongeren in de criminaliteit terechtkomen of hier verder in doorgroeien.

Geen normale leefstijl

Binnen de preventieaanpak is er ook aandacht voor de lokale setting. Het Trimbos-instituut zal in 2023 het Modelplan Lokaal Drugsbeleid verder ontwikkelen ‘met aandacht voor de overlap tussen de domeinen zorg en veiligheid’. Op lokaal niveau moet zo een meer integraal drugsbeleid kunnen worden gevoerd. ‘Bij de ontwikkeling van dit plan zal ook aandacht zijn voor het feit dat drugs geen onderdeel zouden moeten zijn van een normale, gezonde leefstijl.’ Gemeenten worden gefaciliteerd om hier gerichte en evidence based interventies op in te zetten. ‘Daarbij is er oog voor resultaten van bestaande (lokale) initiatieven, zoals de campagne gericht op gebruikers in Rotterdam of SKIP in Oost-Brabant, zodat geleerd kan worden van elkaars ervaringen.’

Geen legalisering

De woorden ‘legalisering’ of ‘regulering’ komen niet voor in de najaarsbrief van Yeşilgöz. 'Laten we de feiten onder ogen zien: de “war on drugs” werkt niet. Inbeslagname werkt niet. En regulering van cocaïne is ook niet in beeld. Ik hoop dat we het erover eens kunnen zijn dat we een alternatieve strategie moeten formuleren', zei burgemeester Femke Halsema op de internationale bijeenkomst, georganiseerd door de minister, tegen de aanwezigen. Haar aanpak bestond uit drie delen, waaronder het ondersteunen van de economische en sociale ontwikkeling van bepaalde wijken en buurten. ‘Filosofische borrelpraat’ over legalisering of niet, op dit onderdeel van de aanpak van de georganiseerde criminaliteit en ondermijning moeten de Amsterdamse burgemeester en de minister van Justitie en Veiligheid elkaar zeker kunnen vinden.