Burgerleden kunnen Kamerleden ontlasten

Het populisme heeft op alle fronten succes en is een ‘verdienmodel’ voor sommige media, partijen en volksmenners. Een van de kenmerken is een sterke affiniteit met autoritarisme en het zich afzetten tegen minderheidsgroepen. Dat er vandaag de dag zelfs nog aanhangers van Poetin in Nederland te vinden zijn, is voer voor sociale wetenschappers van diverse pluimage. Autoritaire en door rancune gedreven bestuurders van het type Trump staan er om bekend dat ze het openbaar bestuur op allerlei manieren enorme schade toebrengen. Juist nu is een sterk democratisch bestuur nodig om de autoritaire tendensen te keren. Dat kan bijvoorbeeld door Kamerleden te ondersteunen door ‘Burgerkamerleden’ te introduceren, een constructie die we ook kennen van gemeenten en provincies.

Het was daarom verfrissend om te zien dat de nieuwe partij NSC goed openbaar bestuur als een speerpunt op de politieke kaart heeft gezet. De toekomst zal leren of er iets van die goede bedoelingen terecht gaat komen. Maar slecht bestuur, dat problemen niet oplost of verergert, leidt ontegenzeggelijk tot minder vertrouwen in ons democratisch bestel. Die ondermijning is realiteit en in alle opzichten een bedreiging.

Naast ontwikkelingen in de samenleving of bedreigingen van buiten zijn er ook andere, meer praktische risico’s voor ons openbaar bestuur, of voor de kwaliteit daarvan. De belangstelling om actief deel te nemen aan het bestuur neemt van jaar tot jaar af. Het is niet meer vanzelfsprekend of per definitie eervol om je voor de samenleving als geheel in te zetten. En onder de kleine en select samengestelde minderheid die toch participeert als volksvertegenwoordiger is het verloop vervolgens enorm groot.

Veelal wordt de makke bij de tijdsdruk gelegd die de functie van volksvertegenwoordiger met zich meebrengt. In een middelgrote gemeente ben je al snel een halve werkweek kwijt, zeker als je tot een kleine fractie behoort. Dat is waarschijnlijk de reden dat we een toenemend aantal studenten en pensionado’s zien in gemeenteraden. Maar in recente publicaties wordt ook gewezen op het feit dat veel volksvertegenwoordigers afhaken omdat men er in de praktijk achter komt dat je bijvoorbeeld als raadslid nauwelijks invloed kunt uitoefenen op belangrijke ontwikkelingen.

Het duale stelsel in het lokale bestuur is net als een extraparlementair kabinet een theoretisch concept dat alleen in een ideale wereld kan bestaan. Volksvertegenwoordigers zijn in de praktijk afstempelaars geworden. Fractie- of coalitiedwang is allesbepalend. Er is nauwelijks de tijd om de diepte in te gaan of om te voorkomen dat je specialist wordt op een klein beleidsgebied.

Sinds jaar en dag kunnen fracties in gemeenteraden en provinciale staten gebruik maken van burgerleden. Deze kunnen natuurlijk niet deelnemen aan besluitvorming in plenaire vergaderingen maar kunnen prima het geluid van hun partij in commissies of werkgroepen vertolken. Gek genoeg kent de Tweede Kamer die mogelijkheid van een burgerkamerlid niet. We weten dat Kamerleden, en vooral die van kleinere fracties, momenteel enorm worden overbelast. Dat is natuurlijk nergens goed voor en slecht voor de kwaliteit van hun output. Weliswaar kennen de fracties in de Tweede Kamer de mogelijkheid om medewerkers aan te stellen maar het is op voorhand duidelijk dat een burgerkamerlid om tal van redenen effectiever kan zijn. Kamerleden krijgen dan tijd om zich naast met de waan van de dag meer bezig te houden met lange termijn zaken die van strategische betekenis zijn. Een deel van de medewerkers oneerbiedig gezegd 'omkatten' naar die nieuwe functie is dus een goed idee. Wie pakt de handschoen op? Het kan een kleine eerste stap zijn naar een meer effectieve volksvertegenwoordiging.

Jaap Haasnoot, raadslid voor de lokale partij KiesKatwijk
Carin Tawfik, raadslid voor D66 Katwijk