Eindelijk bruist Liwwadden

Wethouder Feitsma over voortgang culturele hoofdstad

Waar een oude gevangenis al niet goed voor is. Je kunt er vluchtelingen in onderbrengen, je maakt er een hotel van of je tovert haar om tot een cultureel bedrijvencentrum. Dat hebben de Friezen gedaan met de negentiende-eeuwse Blokhuispoort in het centrum van Leeuwarden, waar in 2007 de laatste gevangenen zaten. De Blokhuispoort is het kloppend hart van de organisatie van Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Maar net zo hard klopt het hart op de tweede luchtplaats in café De Bak, waar coördinerend wethouder Leeuwarden-Fryslân 2018 Sjoerd Feitsma (39) praat over de gouden tijden die moeten aanbreken voor zijn stad en provincie.

Een gouden tijd die eigenlijk al volgende week op Witte Donderdag begint met de opvoering van het televisiespektakel The Passion op het Wilhelminaplein in Leeuwarden. Sjoerd Feitsma (PvdA, zwaar ongelovig) was vorige week bij de vooropnames in het Cambuurstadion. ‘Ik was enorm onder de indruk van de professionaliteit en de zang. Ik heb geen rolletje hoor, maar ik ga er de dertiende wel naartoe. Ze hebben een budget van anderhalf miljoen euro en dat zie je terug. EO en KRO-NCRV waren hier drie dagen om op drie plekken opnames te maken die worden afgewisseld met de live-beelden, omdat je het verhaal van het lijden, sterven en opstaan van Jezus anders niet kunt vertellen.’

Een ideale voorbereiding op Leeuwarden- Fryslân 2018, vindt Feitsma. ‘Dat was een van de redenen om een bod uit te brengen op The Passion. In Amersfoort waren vorig jaar rond de 20.000 bezoekers. Dat waren er niet bijzonder veel, op ons StraatFestival komen jaarlijks 60.000 mensen af, maar ik denk dat dit jaar meer mensen op The Passion afkomen. Mensen uit de noordelijke regio komen graag naar bijzondere evenementen in de stad. Daarom wilden we in 2013 hier graag Serious Request hebben, een veel grotere happening dan The Passion. Je wilt leren van dergelijke evenementen als je in 2018 drie miljoen bezoekers verwacht.’

WC
Wat de stad leert? Dat er bijvoorbeeld veel meer mensen komen dan verwacht. Mooi, maar ook een probleem. ‘Welnee, briljant’, roept Feitsma over de recente expositie over de schilder Alma Tadema (Dronrijp, 1836) in het Fries Museum, waar zo veel mensen op afkwamen (158.000 in plaats van de verwachte 80.000), dat de waterleiding verbreed moest worden en het riool aangepast omdat iedereen naar de wc wilde.

Feitsma: ‘Alma Tadema is de eerste door het Fries Museum gemaakte tentoonstelling die aan het buitenland is verkocht. Een provinciaal museum wordt daarmee internationaal bekend. Dát hebben we voor ogen met Culturele Hoofdstad.’ Dit najaar organiseert het museum een tentoonstelling over de exotische danseres en courtisane Mata Hari (Leeuwarden, 1876) en volgend jaar over de bekendste Leeuwarder aller tijden, M.C. Escher (Leeuwarden, 1898). Feitsma: ‘President Hollande heeft zijn fiat gegeven aan het openbaar maken van de archieven over Mata Hari; laten we hopen dat die tentoonstelling straks ook een enorme publiekstrekker wordt.’

The Passion is de amuse, Mata Hari het voorgerecht, maar de hoofdmaaltijd is toch echt Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018, te beginnen met openingsfeesten in de dorpen en op scholen op 26 januari, gevolgd door evenementen in Leeuwarden in het weekeinde van 27/28 januari.

Feitsma: ‘De officiële opening is op de 27ste in Leeuwarden, met een anderhalf uur durende live-uitzending op NPO1. Er is nu al iemand van de NPO in Leeuwarden gedetacheerd. Hotemetoten komen, politici uit Brussel. Die moeten de televisiekijkers zo min mogelijk zien; er moet spektakel te zien zijn. Maar ook op kleine schaal in de stadse binnentuinen moet zichtbaar feest worden gevierd. Ook daar komt de gemeenschapszin, de mienskip, het thema van Culturele Hoofdstad, tot uitdrukking.’

Slecht imago
Leeuwarden had in Fryslân een slecht imago. De Friese troubadour Piter Wilkens verwoordt dat in zijn Liwwadder Blues zo: ‘Het het nooit wat weest en het zal nooit wat wurde; ast in Liwwarden geboren bist kanst et wel skudde’. Schudt de stad dit van zich af? ‘De woorden van Wilkens moet je met een korreltje zout nemen. Hij komt uit Leeuwarden’, lacht Feitsma. ‘Maar het imago was inderdaad slecht. Ik denk dat het kentert. Dat heeft te maken met een veranderende manier van denken, zowel in de rest van de provincie als in Leeuwarden. We leefden met de ruggen naar elkaar toe. Dat is veranderd, zeker na het winnen van de titel Europese Hoofdstad. Leeuwarden is veel aantrekkelijker geworden. Dat zie je terug in het aantal overnachtingen. Toen ik een jaar of 17 was en in Heerenveen woonde, gingen wij nóóit naar Leeuwarden. We gingen naar Zwolle of Groningen, zelfs naar Amsterdam, maar niet hiernaartoe. Mijn jongere halfzus en halfbroer doen dat nu wel.’

Schakelpunt
Voor Sjoerd Feitsma is Culturele Hoofdstad middel en geen doel. ‘Het kan een schakelpunt zijn voor diverse kwesties die in de regio spelen. Cultuurtoeristisch zie je dat Fryslân veel onontdekte parels heeft. Het Planetarium in Franeker trekt jaarlijks bijna 50.000 bezoekers, maar ben jij er weleens geweest? Nee, hè. Dat heeft alles te maken met de mentale afstand. We gebruiken het programma van 2018 heel plat om Fryslân te herintroduceren. Als mensen hier eenmaal zijn geweest, dan komen ze terug. Fryslân heeft het hoogste herhalingsbezoek van alle provincies.’

Er is meer te winnen, ziet wethouder Feitsma. ‘Biowetenschappers zijn het erover eens dat biodiversiteit in Nederland niet meer bestaat. Het landschap is dood en de Waddenzee verdrinkt. In dat kader zoeken we met het project King of the Meadows, met de grutto als symbool, naar nieuwe wegen om het landschap veilig te stellen. Aan dat wetenschappelijke project koppelen we in het kader van Leeuwarden-Fryslân 2018 allerlei cultuurproducties.’

Belangrijk punt in Fryslân is het draagvlak bij de andere gemeenten, het bedrijfsleven en de financiën die voorhanden zijn. Burgemeester Tjeerd van Bekkum van Smallingerland riep de Fryske gemeenten eerder dit jaar op om 1 euro per inwoner te doneren aan Leeuwarden-Fryslân 2018. De raad van Tytsjerksteradiel ging eind vorige maand als eerste akkoord, tot vreugde van wethouder Houkje Rijpstra, die na het raadsbesluit zei: ‘It brûst yn ús gemeente, der binne tal fan projekten en eveneminten dy’t yn it ramt fan kulturele haadstêd organisearre wurde.’ Smallingerland wil ook wel betalen, maar alleen als een meerderheid van de gemeenten meedoet.

Sjoerd Feitsma: ‘Overal in de provincie vinden activiteiten plaats, daar moet je ruchtbaarheid aan geven. Met het extra geld kunnen we de marketing van Leeuwarden- Fryslân Culturele Hoofdstad kracht geven. De hele provincie moet kunnen profiteren van de extra bezoekers die hiernaartoe komen.’

Bezoekers uit eigen land, uit omringende landen, maar ook uit Azië en Amerika. ‘De emigrantengemeenschappen in Canada en VS zijn laaghangend fruit’, zegt Sjoerd Feitsma. ‘Je hoeft ze alleen maar een argument te geven om weer eens terug te komen en dan gaan ze. Zelfs de achterkleinkinderen van achttien.’

Belgische Ceo
Om Fryslân aan te kleden voor de verre bezoekers, ontwerpen elf internationaal gerenommeerde kunstenaars uit elf verschillende landen elf fonteinen in de provincie. In elke Friese stad een aantrekkelijke fontein, maar de discussie gaat ook over: te duur, niet mooi, wie betaalt het onderhoud en waarom buitenlandse kunstenaars?

Feitsma: ‘Die vraag krijg ik ook over de Belgische CEO van de organisatie van Leeuwarden-Fryslân 2018, Lieven Bertels. Waarom geen Fries? Als je Culturele Hoofdstad 2018 benadert vanuit het Friese, dan ga je navelstaren en kun je met niemand sparren. Het is een groot internationaal evenement. Met de fonteinen bieden we internationale kunstenaars een podium. We brengen hen in aanraking met wat hier al is – de prachtige elf steden. Zo moet het. In het stadje IJlst presenteerde de Japanse kunstenaar Shinji Ohmaki in februari zijn ontwerp. Hij is twee keer in IJlst geweest en had er met een plaatselijke commissie door het stadje gelopen en een plek voor de fontein gevonden. Met zijn beeld hebben we in Japan veel uitstraling. Dat is razend interessant als je Japanse toeristen naar Fryslân wilt halen. Die komen niet als mijnheer Bokkinga uit Dokkum iets maakt.’

Wethouder Feitsma wil dat Leeuwarden niet alleen schittert in 2018, maar ook daarna. Er moet een culturele erfenis overblijven. Is hij niet bang dat die erfenis zal bestaan uit een financiële deconfiture? Feitsma: ‘Bij sommige steden was het kielekiele, maar niet één Culturele Hoofdstad heeft zijn geld niet terugverdiend. De ervaring leert dat elke geïnvesteerde euro twee tot zeven keer terugkomt.’

Investeren
Financiële zorgen heeft hij dus niet, maar zonder zorgen is de PvdA-wethouder niet. Door samenvoeging van Leeuwarden, Leeuwarderadeel en een deel van Littenseradeel, wordt voor Leeuwarden op 22 november een nieuwe gemeenteraad gekozen. Een maand voordat het grote feest moet losbarsten.

‘Losbárst’, zegt Sjoerd Feitsma resoluut. ‘Leeuwarden-Fryslân 2018 is geregeld; daar verandert niemand wat aan. Waar ik wel bezorgd om ben, is wat daarna gebeurt. De debatten over onze kandidatuur waren heftig. Hoewel ik als fractievoorzitter van de PvdA ook mijn bedenkingen had, was ik toch vóór, het CDA was verdeeld maar de VVD was net als Gemeentebelangen tegen. Nu is Leeuwarden best trots en wil men er ook wat van maken, maar uiteindelijk moet je willen investeren in de erfenis van Culturele Hoofdstad.’

De VVD werd bij de recente Kamerverkiezingen de grootste partij in Leeuwarden. De partij zit niet in het college. De PvdA (drie wethouders) bleef steken op een zevende plaats. Sjoerd Feitsma ziet het niet zitten om met de Culturele Hoofdstad het verkiezingspad op te gaan. Feitsma: ‘Door er een politiek project van te maken, verliest het een deel van zijn goodwill. Je moet partijen niet dwingen om tegen Leeuwarden- Fryslân 2018 aan te schoppen. Dat verdient het project niet.’

Om de erfenis van de Culturele Hoofdstad zoveel mogelijk te garanderen, is het project verdeeld over het college. ‘Daarmee is het minder kwetsbaar voor de verkiezingen’, aldus wethouder Feitsma. ‘De Stichting Culturele Hoofdstad heeft ook een programma dat alleen over de nalatenschap gaat. Je trekt namelijk niet een nieuw type toerist door één jaar een leuk programma neer te zetten. Dat doe je door ook in 2019 en 2021 grote producties naar Fryslân te halen en door zelf bijzondere evenementen te organiseren. Je moet de cultuurtoerist ook ná Culturele Hoofdstad boeien. Maar als het nieuwe college zegt: we hebben er geen cent voor over en in cultuureducatie zien we ook niets, dan houdt alles op.’

CV
Sjoerd Feitsma werd op 29 juni 1977 geboren in Heerenveen. Hij studeerde aan de Sheffield Hallam University, aan de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden en rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van 2005 tot 2007 was Feitsma beleidsadviseur voor de PvdA Statenfractie in Fryslân. Daarna was hij drie jaar juridisch adviseur wegendistrict Friesland bij Rijkswaterstaat. Van 2010 tot 2014 was Feitsma jurist projectadvisering/ omgevingsmanager bij het ministerie van I&M. Feitsma werd in 2006 raadslid in Leeuwarden voor de PvdA; in 2008 werd hij fractievoorzitter. In januari 2014 werd Feitsma benoemd tot wethouder financiën, cultuur, samenwerkingsagenda provincie Fryslân, stads- en regiomarketing, evenementenbeleid en Culturele Hoofdstad 2018.