Biografie van ‘markante burgemeester’ Molly Geertsema

De wonderlijke VVD-bestuurder Molly Geertsema (1918-1991) oogde in zijn driedelig grijs als een klassieke regent. Maar hij was benaderbaar voor gewone mensen en had progressieve ideeën, zegt zijn biograaf Klaas Tammes. ‘En het was nooit saai.’

Oud-burgemeester Klaas Tammes (75) is verzot op markante burgemeesters. Autonome types die hun eigen gang gaan – gingen, want ze bestaan niet meer. Eerst schreef Tammes een biografie van oud-burgemeester van Zoelen en Gorinchem Rolly ridder van Rappard (‘autoritair’). Twee jaar later legde hij oud-minister en burgemeester van Lelystad Hans Gruijters (‘eigenzinnig’) onder het vergrootglas. Nu is het de beurt aan VVD-icoon Molly Geertsema in de biografie Verlicht liberaal in driedelig grijs: Het leven van Molly Geertsema (1918-1991). ‘Een unieke, autonome en karakteristieke persoonlijkheid die geen blad voor de mond nam. Een liberaal in hart en nieren’, zegt Tammes.

Snoepen

Willem Jacob Geertsema was gemeenteraadslid in Leiden (1950-1953) en Den Haag (1958-1961), burgemeester van Warffum (1953-1957) en Wassenaar (1961-1971), Kamerlid (1959-1971, 1973), minister van Binnenlandse Zaken (1971-1973), commissaris van de koningin in Gelderland (1973-1983) en senator (1983-1987). In driedelig grijs, jacquet of rokkostuum. Tammes: ‘Vrijetijdskleding had Geertsema niet. Hij droeg altijd een grijs of zwart park met vest – van de kleermaker, want zijn postuur paste niet in een confectiepak. Eega Adolfine mocht het streepje uitkiezen. Hij had twee kasten voor zijn pakken: in de ene hingen de ruime pakken als hij een half jaar niet rookte en niet dronk, want dan ging-ie snoepen. In de andere kast hingen de pakken die hij droeg als hij weer rookte en dronk. 

Hoempamuziek

Als hij in raadhuis De Paauw in Wassenaar in de lunchpauze meedeed aan de tafeltenniscompetitie, dan ging zijn jasje uit, het vest bleef aan. Het verwonderde mensen dat de burgemeester meedeed aan dat soort volkse activiteiten, maar Molly was een man met twee gezichten. Hij was formeel en gesteld op de etiquette, maar ook enthousiast erevoorzitter van carnavalsvereniging De Deyl­knotsen in Wassenaar. Hij hield van hoempamuziek. Een klassiek concert vond hij een gruwel en ballet begreep-ie niet.’

Molly

Geertsema was geliefd bij de gewone mensen. In het Noord-Groningse Warffum liepen ze met hem weg; net als in Wassenaar. ‘Daar kon Geertsema beter opschieten met de mensen in het ‘arme’ deel van het dorp dan in het rijke, waar ze vonden dat de burgemeester alles voor ze moest regelen’, zegt Tammes. De bijnaam Molly zal daarbij wel hebben geholpen, vermoedt zijn biograaf. Het maakte de burgemeester toegankelijk. Geertsema kreeg de bijnaam tijdens zijn middelbareschooltijd omdat hij mollig was. Tammes: ‘Geertsema omarmde die naam. Tijdens de eerste vergadering van Gedeputeerde Staten van Gelderland zei hij ook: “Ik ben Molly.” De gedeputeerden konden de nieuwe commissaris tutoyeren. Dat was onder zijn voorganger Hugo Bloemers ondenkbaar was. Die zat in de Statenzaal op een troon. Geertsema was heel open en besprak tijdens het collegeberaad ook de burgemeestersvacatures. Dat zinde Hans Wiegel niet, die toen minister van Binnenlandse Zaken was. Of hij dat niet meer wilde doen. Prima, zei Geertsema, dan doen we het tijdens de lunch.’

Secretaresse

Geen wonder dat de oud-gedeputeerden met wie Tammes sprak (redelijk) positief waren over Geertsema. Toch liep niet iedereen met Molly weg. Zijn secretaresse in Arnhem mevrouw De Ruiter bijvoorbeeld. Tammes sprak met zeventig mensen, en ook met haar. Bij de bejaarde oud-secretaresse op bezoek zegt ze: ‘Bloemers was een vader­figuur, menselijk en betrokken. Geertsema niet. Die wist niets van anderen. Was alleen met zichzelf bezig.’

Ontslagen

Gelukkig zag ze de commissaris nooit, want die kwam zijn kamer niet uit. Tammes: ‘Je werd bij hem ontboden, en wee je gebeente als je in hemdsmouwen binnenkwam. De communicatie met De Ruiter verliep via briefjes die moest verdelen onder de gedeputeerden en de ambtenaren. Als er wat fout was gegaan, zat er een briefje tussen met: ‘Mevrouw De Ruiter, u bent nu ontslagen!’ Kon de kabinetschef het weer rechtbreien. De Ruiter vertelde mij: “De mensen die het dichtst bij hem stonden, hadden het meeste last van hem.”’

Parttimebaan

Geertsema veinsde geen interesse in de mens achter de ambtenaar. De mens achter de burgemeester interesseerde hem trouwens ook bar weinig. De ruim honderd Gelderse gemeenten en hun burgemeesters bezocht hij in de tien jaar dat hij commissaris was gemiddeld drie keer. Soms ging Molly daarvoor wel zes keer in de week op pad. Tammes: ‘Geertsema belandde in een gedeputeerdenprovincie. De commissaris had geen inhoudelijke rol. Geertsema had er een parttimebaan, zei hij later ook.’

Vlaggetjes

De commissaris zocht zijn toevlucht in nevenfuncties. Hij exploiteerde Kasteel Middachten in De Steeg, waar hij in 1975 was neergestreken en bezocht dus om de haverklap gemeenten. Ging de standaard bij de gemeentegrens op de auto. Tammes: ‘Dan heb je weer dat dubbele van Geertsema. De kinderen hoefden van hem niet langs de kant van de weg met vlaggetjes te zwaaien als hij langsreed. Ze konden beter wat op school leren. Bovendien hadden de leraren er de schurft aan, zei hij. Audiënties vond-ie ook onzin. Hij was parmantig en verlicht tegelijk.’

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 5.

Verlicht liberaal in driedelig grijs (Prometheus) verschijnt deze maand.