De provincie gaat weer scoren

De huizenprijzen hebben hun dieptepunt achter de rug en weer de weg omhoog gevonden. Dat geldt ook voor de provincies. In deze kabinetsperiode was ‘provincie-bashing’ een geliefde Haagse bezigheid.

Het regeerakkoord haalde een streep door zowel de provincies als de waterschappen. De waterschappen konden ternauwernood het vege lijf redden en ook voor de provincies leek op het eerste oog het laatste uur nabij, want na de fusie van Noord-Holland, Utrecht en Flevoland zouden ook de andere provincies op moeten gaan in een vijftal landsdelen. Er zou een beperkte, vooral ruimtelijk en economisch georiënteerde vorm van middenbestuur over moeten blijven. De huishouding van dat middenbestuur zou feitelijk en mogelijk ook formeel moeten worden gesloten, waardoor het landsdeel nieuwe stijl in vrijwel niets meer zou lijken op het vroegere provinciebestuur.

De zes formerende heren, die de grondslag legden voor het kabinet- Rutte II, werden niet gehinderd door al te veel kennis van het openbaar bestuur en staken een hervormingsscenario in elkaar dat bij voorbaat alle kenmerken droeg van een gammel kaartenhuis. Er bestaat in Den Haag nogal zelfgenoegzame tevredenheid over de nieuwe formatieprocedure. In inhoudelijk opzicht werd het regeerakkoord van Rutte II echter in menig opzicht een zwak document en wel omdat het formatieteam zich sterk afsloot van deskundige inbreng vanuit het parlement en de departementen en een kanjer van een inschattingsfout maakte over de rol van de Eerste Kamer. Er is aan die formatieprocedure dus nog wel het een en ander te verbeteren.

Voor het openbaar bestuur was er om die reden bij voorbaat een valse start en van de voornemens is dan ook helemaal niets terechtgekomen. Waterschappen en provincies bleven. Het voornemen gemeenten te vormen van 100.000-plus kwam meteen onder en tussen de wielen.

De regionale samenwerking zou moeten worden teruggedrongen door afschaffing van de WGR-plus gebieden, sterke reductie van politiek-bestuurlijke drukte op regionaal niveau en nadruk op de hoofdstructuur. In de praktijk is precies het omgekeerde werkelijkheid geworden. Door toedoen van de decentraliserende vakdepartementen is het regionale bestuur geëxplodeerd. Zelfs zodanig dat in een volgend regeerakkoord de terugdringing van dat regionale bestuur als hoofddoel zal worden geformuleerd.

Dat de provincies bij de omvangrijke en complexe decentralisaties geheel buiten beeld zijn gebleven is een bestuurlijke fout van formaat. De komende jaren zal de conclusie worden getrokken dat het regionale bestuur meer problemen geeft dan oplossingen biedt en dan krijgen de provincies het tij weer mee. Dat zijn de automatismen in de varkenscyclus van het openbaar bestuur. De provincies zullen er garen bij spinnen en weer gaan scoren.