‘Laat volksvertegenwoordigers ook veilig wonen’

Gemeenteraadsleden en andere volksvertegenwoordigers moeten ook de mogelijkheid hebben om passende veiligheidsmaatregelen te treffen voor hun eigen woningen, als dat nodig is. De regeling voor Veilig wonen van decentrale bestuurders zou daarom niet beperkt moeten blijven tot het faciliteren van beschermende maatregelen voor wethouders, burgemeesters en andere decentrale bestuurders. Dit stellen de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, de Vereniging van Griffiers en Statenlidnu in een brief aan de (demissionair) minister van Binnenlandse Zaken, Hanke Bruins Slot.

Positieve ontwikkeling

De reactie is onderdeel van de consultatie voor de nieuwe regeling over Veilig wonen voor decentrale bestuurders. De verenigingen noemen het beveiligen van decentrale bestuurders, zoals wethouders, burgemeesters en gedeputeerden, een ‘positieve ontwikkeling’. ‘Dankzij deze nieuwe landelijke regeling hoeft er niet langer binnen lokale en provinciale debatten gediscussieerd te worden over dergelijke voorzieningen.’ Maar preventieve beveiligingsmaatregelen moeten ook kunnen worden getroffen voor volksvertegenwoordigers die te maken hebben met bedreigingen.

Dezelfde voorwaarden

Ze wijzen op cijfers uit de Monitor Integriteit en Veiligheid 2022, waaruit blijkt dat dat bedreigingen en intimidatie van volksvertegenwoordigers, ook in de privésfeer, steeds vaker voorkomen. ‘Maar liefst 59 procent van de politieke ambtsdragers in provincies heeft in 2022 te maken hadden met agressie of geweld en 50 procent van de politieke ambtsdragers in gemeenten.’ De drie verenigingen vragen daarom om in het rechtspositiebesluit een algemeen basisartikel op te nemen waarin staat dat raadsleden en Statenleden, als zij dat wensen, een beroep kunnen doen op de beveiligingsautoriteit van het ministerie. Die beoordeelt of de preventieve beveiligingsmaatregelen passend zijn. Ook volksvertegenwoordigers zouden voor veilig wonen slechts aanspraak hierop kunnen maken op basis van dezelfde voorwaarden als voor bestuurders.

Hopelijk hooguit preventief middel

Ook de Wethoudersvereniging is de minister ‘erkentelijk’ voor de wijziging van de regeling, waardoor er eenvoudiger beveiligingsmaatregelen getroffen kunnen worden, ‘óók als er nog geen sprake is van een directe dreiging’. De wethouders hopen dat de beveiligingsmaatregelen in de praktijk hooguit als preventief middel nodig blijken, ‘omdat de situaties waarin bedreiging werkelijk aan de orde is uitblijven’. Mocht dat toch niet zo zijn, dan moeten ambtsdragers kunnen rekenen op aanvullende hulp en (psycho)traumatische begeleiding en nazorg. ‘Het Netwerk Weerbaar Bestuur biedt hierin goede steun.’

Neerwaartse spiraal doorbreken

Daarnaast is de Wethoudersvereniging al enige tijd in gesprek met de minister over het aantrekkelijk houden van het ambt ‘door juist de neerwaartse spiraal van wantrouwen en escalatie te doorbreken en een positieve campagne op te starten’. Onder meer een toereikende rechtspositie helpt om de juiste bestuurder op de juiste plek te krijgen, aldus de wethouders. ‘Te vaak horen wij terug dat kandidaten hebben moeten bedanken voor de eer wethouder te worden. Dit omdat het afbreukrisico te hoog en de waardering te laag is.’

Evenredige aandacht

De afgelopen jaren is de verantwoordelijkheid van wethouders onevenredig hard gegroeid ten opzichte van de waardering, constateert de vereniging. Er zitten taken in hun portefeuille die tot een aantal jaren terug niet in die mate in hun takenpakket zaten. De rol en positie van wethouders staat onder druk. De wethouders zien dat de rol en positie van raads- en Statenleden wordt verstevigd evenals het burgemeestersambt. Er zou evenredige aandacht moeten zijn voor de versteviging van de positie van wethouders. ‘Wij zijn ervan overtuigd dat als wethouders beter gepositioneerd worden, dit automatisch leidt tot een betere rolneming van de raad én de burgemeester.’

Financiering geen onderdeel meer van debat

Het Nederlands Genootschap van Burgemeesters (NGB) heeft op zijn beurt de voorgestelde wijziging van de regeling van 22 juni t/m 10 juli j.l. voorgelegd aan zijn leden. Van deze 126 burgemeesters die hebben gereageerd zijn 107 (86,3 procent) positief over het voorstel, 12 burgemeesters (9,7 procent) zijn niet/minder positief en 5 burgemeesters (4 procent) gaf aan geen uitgesproken mening over het voorstel te hebben. ‘Gelet op deze reacties doen wij als NGB-bestuur onze positieve houding ten opzichte van de verruiming van de regeling graag gestand. Het voorstel sluit aan bij de breed gevoelde behoefte aan een uitgebreider pakket van preventieve beveiligingsmaatregelen en de mogelijkheden van maatwerk, waarbij de financiering geen onderdeel meer is van mogelijk politiek debat.’

Incident Drimmelen

Toch hebben de burgemeesters nog wel een paar zorg- en vraagpunten. Zo is het van belang dat de benodigde veiligheidsmaatregelen snel na de aankoop/huur van een nieuwe woning kunnen worden aangebracht. Het NGB wijst op het recente incident in Drimmelen en is benieuwd wat de verwachte doorlooptijd van een aanvraag is. Ook zouden gemeenten en burgemeesters vooruitlopend op goedkeuring door de Beveiligingsautoriteit al moeten kunnen beginnen met het aanbrengen van maatregelen. Een indicatie van de maatregelen die ‘standaard’ voor vergoeding in aanmerking komen is dan van belang, ‘met name of een alarminstallatie met camera’s en doorschakeling standaard voor vergoeding in aanmerking komen’. Dat geldt ook voor de onderhoudskosten voor de doorschakeling.

Politiekeurmerk Veilig Wonen is 'drempel'

Verder is het basisvereiste van het Politiekeurmerk Veilig Wonen ‘voor diverse bestuurders een (te hoge?) drempel’. Het PKVW is geen voorwaarde in het Bouwbesluit of verplicht gesteld in een andere wet, merkt het NBG op. Daarbij dient het keurmerk ook een ander doel, namelijk inbraakpreventie en niet het voorkomen van agressie en intimidatie. ‘Het PKVW is daarmee voor burgemeesters geen keuze meer, maar een verplichting. Graag geven wij u in overweging om het vereiste van de PKVW voor de beveiligingsmaatregelen om te zetten in een dringend advies aan de bewoners/eigenaren.’ Tot slot willen de burgemeesters weten hoe moet worden omgegaan met het Politiekeurmerk Veilig Wonen, het aanbrengen van preventieve maatregelen en het na afloop van de huurperiode verwijderen van maatregelen, als iemand anders dan de burgemeester of de gemeente woningeigenaar is.