Provincies werken aan weerbaar bestuur

Lokale bestuurders krijgen in toenemende mate te maken met bekraste auto’s, demonstraties voor hun woonhuis en online dreigementen. Veel provincies werken daarom aan een programma om de veiligheid en weerbaarheid van (kandidaat-)politici te vergroten.

Schadelijk effect

Intimidatie van bestuurders is van alle tijden, zegt Wilma Delissen, burgemeester van Peel en Maas. Maar het neemt toe, vooral online. Dat schaadt niet alleen de slachtoffers, maar ook de democratie als geheel. Het bewijs groeit dat die agressie mensen de zin ontneemt om zich politiek in te zetten. Delissen presenteerde er vorige maand met een Zweedse collega een rapport (Hate speech and fake news) over tijdens het Congres voor Lokale en regionale Overheden van de Raad van Europa.

Training

In Nederland speelt het probleem in de aanloop naar de Statenverkiezingen van 2023. Het rijk, de beroepsverenigingen van raads- en Statenleden en de provincies werken aan een programma van bewustwording en training, om zo de weerbaarheid van nieuwe Statenleden te waarborgen. En dat is nodig. Bij de provincies is de stijging van gewelds- en agressiemeldingen het hoogst. Bijna zes op de tien provinciale bestuurders gaven dit jaar aan daar last van te hebben.

Landbouw

Zo deed Overijssel aangifte van intimidatie nadat gedeputeerde Gert Harm ten Bolscher (landbouw, SGP) in september werd belaagd door woedende inwoners. In Flevoland werden gedeputeerde Michiel Rijsberman (natuur, D66) en zijn familie online belaagd. Het leverde de ‘auteur’ een boete op van 600 euro. Uit een rondgang onder provincies blijkt dat de ene provincie verder met maatregelen is dan de andere. Sommige provincies werken nog aan een protocol, andere hebben het al. Sommige richten zich primair op zittende politici
en minder op kandidaat-politici. Andere provincies vinden dat vooral de politieke partij van de kandidaat-bestuurders aan zet is.

Wolf

De provincie Drenthe noemt bedreiging van bestuurders een punt van zorg. Discussies rondom Drentse windmolens, het stikstofbeleid en recent de wolf leiden tot reuring, aldus een woordvoerder van de provincie. Fractievoorzitters uiten, zodra zich een intimiderende situatie voordoet, hun zorgen rechtstreeks aan de commissaris van de koning en in het presidium. Drenthe werkt daarin samen met het RIEC Noord, een van de Regionale Informatie en Expertisecentra die zich bezighouden met ondermijning.

Online

In Noord-Holland is het protocol over agressie enkele keren gebruikt vanwege online bedreigingen. Voor kandidaten voor de Provinciale Staten ligt de eerste verantwoordelijkheid bij de politieke partijen. De provincie Groningen zegt geen zicht te hebben op bedreigingen aan het adres van kandidaat-politici, alleen aan het adres van zittende Statenleden. In 2023 besteedt de provincie aandacht aan het onderwerp voor de nieuwe Staten, gekoppeld aan integriteit. Ook Overijssel gaat politici en kandidaat-politici ondersteunen richting de verkiezingen, maar kan nog niet zeggen hoe dat vorm wordt gegeven.

Agressieprotocol

Naast agressie van buitenaf moeten politici ook netjes naar elkaar zijn en niet op de persoon spelen. Dat staat in het integriteitsprotocol dat de provincie Utrecht in december vaststelt. Democratie bestaat bij verschil van mening en het kan schuren op de inhoud. Maar op de persoon spelen is in Utrecht niet de bedoeling. Iemand die zich in een vergadering onheus gedraagt, wordt door de voorzitter vermaand en de gelegenheid gegeven de woorden terug te nemen. Gebeurt dat niet dan ontneemt de voorzitter van Provinciale Staten of de commissie die persoon het woord. De provincie wijst erop dat krachtens artikel 26 van de Provinciewet ook de toegang tot opeenvolgende vergaderingen de toegang kan worden ontzegd. Nieuw in Utrecht is het agressieprotocol, dat ook in december wordt vastgesteld. Volgens dat protocol moet op agressie altijd een melding volgen bij de commissaris van de koning, de griffier of de provinciesecretaris.

Lees het volledige artikel in Binnenlands Bestuur nr. 22 van deze week.