Amsterdam telde vorig jaar 154 integriteitsmeldingen

In het Jaarverslag 2022 Bureau Integriteit (BI) van de gemeente Amsterdam is een duidelijke toename van het aantal meldingen van grensoverschrijdend gedrag te zien. ‘Je zou kunnen denken dat het aantal gevallen van grensoverschrijdend gedrag is toegenomen’, schrijft hoofd Jeanine Kooistra. ‘Dat is niet wat wij daaruit concluderen.’

Bewustwording gegroeid

Het is eerder zo dat de bewustwording door alle aandacht is gegroeid, waardoor medewerkers eerder dan voorheen aan de bel trekken, schrijft Kooistra in haar voorwoord. ‘En dat is mooi. Iedereen verdient het om in een veilige organisatie te werken waarin je jezelf kunt zijn, verschillen worden gewaardeerd en er respectvol met elkaar wordt omgegaan.’ De gegroeide bewustwording heeft in 2022 geleid tot 154 meldingen van vermoedens van integriteitsschendingen, een stijging van maar liefst 50 procent ten opzichte van voorgaande jaren. Daarbij is het aantal meldingen over ongewenst gedrag verdubbeld.

109 meldings- en adviesgesprekken

In de categorie ongewenst gedrag (discriminatie, verbaal of fysiek geweld, pesten en seksuele of andersoortige intimidatie) viel het grootste deel van de meldingen gevolgd door meldingen in de categorie fraude. De toename in de categorie ongewenst gedrag is vooral ontstaan ‘na berichten in de media over verschillende zaken van grensoverschrijdend gedrag en de maatschappelijke discussie die daarover op gang gekomen is’. Er zijn 109 meldings- en adviesgesprekken gevoerd in 2022. Een meldingsgesprek moet meer duidelijkheid geven over de melding en is om na te gaan of er sprake is van een concreet vermoeden van een integriteitsschending. Adviesgesprekken zijn voor die situaties waarin de melder nog niet zeker weet of hij een melding wil doen en advies wil over de situatie.

Ongewenst gedrag

De meeste meldingen gingen over het cluster Gebiedsgericht werken en Stadsbeheer (65) gevolgd door het sociaal domein (35). Onder de 68 meldingen van ongewenst gedrag ging het in 16 gevallen om seksuele intimidatie, in negen gevallen om intimidatie en ook negen keer om fysiek geweld. Van de 154 meldingen zijn er 117 afgehandeld in 2022, waarbij 53 keer een schending is geconstateerd of aannemelijk is. In 43 gevallen is daarop een maatregel opgelegd. Als er een concreet vermoeden is van een integriteitsschending door een ambtenaar, kan BI een persoonsgericht onderzoek uitvoeren. Hiervoor is een schriftelijke opdracht van de gemeentesecretaris en de verantwoordelijk (stadsdeel-)directeur nodig.

Ambtelijke corruptie

Om een veilige setting in de gesprekken te bieden worden er vertrouwenspersonen bij betrokken. Ook geeft Bureau Integriteit informatiebrochures over het proces aan de betrokkenen. In 2022 heeft BI 17 onderzoeken uitgevoerd. Van de 14 onderzoeken die in 2022 begonnen gingen er vier over ambtelijke corruptie en drie over fraude. Op één integriteitsonderzoek volgde ontslag op staande voet. Dat is alleen mogelijk bij bijzondere omstandigheden en/of als sprake is van een ernstige integriteitsschending. Vijf onderzoeken gingen over ongewenst/grensoverschrijdend gedrag en dat was niet alleen van collega’s onderling maar ook door leidinggevenden. Bij het cluster Sociaal werden de meeste onderzoeken uitgevoerd (7), gevolgd door Gebiedsgericht werken en Stadsbeheer (4).

Risicoanalyses

Bureau Integriteit voert ook risicoanalyses uit naar de beheersing van integriteitsrisico’s binnen een werkproces, afdeling of organisatieonderdeel van de gemeente. Die analyses gebeuren in opdracht van het college of van organisatieonderdelen, maar BI kan ook zelf een risicoanalyse starten. Dat gebeurt met instemming van het bewuste organisatieonderdeel. Hieruit volgt een risicomatrix. Die beschrijft per processtap kwetsbaarheden, beoordeelt beheersmaatregelen en geeft aanbevelingen voor verbetering. Momenteel wordt in opdracht van het college een verdiepend onderzoek uitgevoerd naar de interne risicobeheersing in het ruimtelijk domein. Het doel hiervan is te beoordelen of de huidige werkprocessen rond gronduitgiften, inkoop en vastgoedtransacties voldoende effectief zijn ingericht en of medewerkers goed beschermd worden tegen de in het werk aanwezige integriteitsrisico’s.

189 quickscans

Ook interessant is de Screeningsunit van Bureau Integriteit die bij risicovolle aanbestedingen en bijzondere projecten potentiële contractpartijen screent. In opdracht van het college kan de unit een onderzoek uitvoeren naar de integriteit en financieel-economische stabiliteit van een partij waarmee de gemeente Amsterdam zaken wil doen. In 2022 werden bij 16 projecten in totaal 168 mogelijke contractpartijen aan een quickscan onderworpen. Bij 21 marktpartijen was een tweede quickscan nodig wegens het ontbreken van essentiële verificatie-informatie om tot een eindbeoordeling te kunnen komen. In totaal waren er in 2022 daarom 189 uitgevoerde quickscans.

Geen diepergaande screenings

Het resultaat van de quickscan bepaalt of verder onderzoek nodig is. Er kan vervolgens een verkort onderzoek worden uitgevoerd, wat in 2022 elf keer is gebeurd. In uitzonderlijke situaties kan een verkort onderzoek leiden tot het alsnog uitvoeren van een diepergaande screening. Die vormt dan de basis voor een advies aan het bestuur over het al dan niet aangaan van een overeenkomst met een beoogde partij of het adviseren van beheersmaatregelen bij het aangaan van die overeenkomst. Deze screening wordt alleen ingezet als er mogelijk sprake is van grote integriteitsrisico’s. In 2022 was daar geen sprake van.

Russische relaties

Wel werden 18 ‘overige onderzoeken’ uitgevoerd, zoals vervolgonderzoeken naar aanleiding van eerdere reguliere screenings en alle onderzoeken die niet direct betrekking hebben op reguliere inkoop-en aanbestedingsprocedures. In 2022 is het gehele leveranciersbestand van de gemeente Amsterdam extern getoetst op Russische relaties. Dat onderzoek wees uit dat de gemeente Amsterdam geen contractuele relaties heeft met gesanctioneerde Russische partijen.