Bredanaars kunnen per thema op partij stemmen

Een burgerpanel van 6000 Bredanaars heeft de vraag gekregen om per thema op een partij te stemmen in een digitale schaduwverkiezing. Het onderzoek wordt uitgevoerd door Rudy van Belkom, initiatiefnemer van Het Nieuwe Kiezen, de gemeente Breda faciliteert het en is daarmee na Den Haag de tweede gemeente die ruimte geeft aan ‘themastemmen’.

Stemexperiment

‘Sinds de Grondwet van 1848 is de werking van onze lokale democratie constant vernieuwd en versterkt. Dat is soms ook nodig om aan te blijven sluiten op de veranderende samenleving’, laat de gemeente Breda weten. ‘Daarom stelt de gemeente Het Nieuwe Kiezen graag in staat om onderzoek te doen naar de mogelijkheden van “themastemmen”: niet meer stemmen op één kandidaat, maar inhoudelijk per thema. Via dit stemexperiment hopen we dat zij beter kunnen inschatten of het concept van themastemmen in de praktijk kan werken.’ Het online stemexperiment is vorige week van start gegaan. Vanaf maandag 4 april wil Van Belkom de resultaten gaan analyseren.

Stemhulp

Voor de gemeenteraadsverkiezingen ontwikkelde Van Belkom al de Stemhulp voor de gemeente Breda, een innovatieve stemhulp, waarin is afgestapt van binaire eens/oneens stellingen, maar per thema vijf inhoudelijke oplossingen werden voorgelegd. ‘Eens/oneens is kort door de bocht, vindt Van Belkom. ‘Er moet meer geld naar cultuur, is dan bijvoorbeeld een stelling. Maar de vraag is waar het precies aan moet worden besteed? Ik wilde er meer nuance in aanbrengen.’ In de Stemhulp stond al hoe de partijen zich tot elkaar verhouden op verschillende thema’s. ‘Na de reguliere verkiezingen kunnen mensen in het Burgerpanel nu per thema stemmen. Op gezondheidszorg kun je dan voor partij A stemmen en op veiligheid op partij B of C. Je kunt ook bij alle thema’s partij A invullen. Ik wil onderzoeken hoe mensen omgaan met de keuzevrijheid om op thema op andere partijen te stemmen.’

Faciliteren

De gemeente Breda speelt geen inhoudelijke rol, maar stelde wel haar faciliteiten ter beschikking voor het onderzoek. ‘Om het experiment uit te voeren, kan ik gebruik maken van het panel en een analyse doen aan de hand van de vragenlijst. De onderzoeksafdeling van de gemeente helpt, maar we hebben duidelijk afgesproken: het is een experiment. Ze staan achter het experiment en de democratische meerwaarde, maar blijven weg van de waardering van het huidige systeem, het is geen politiek experiment.’

Doorontwikkelen

Van Belkom is al zeven jaar bezig met dit concept. ‘Ik wilde het concept al eerder in de praktijk toetsen, maar om dat te kunnen moeten mensen zich wel per thema kunnen oriënteren. Mede door de stemhulp is dat nu mogelijk in een gemeentelijke context met onafhankelijke burgers. Dat is wel winst. We kunnen het concept op deze manier doorontwikkelen. Het doel is dat het themastemmen steeds dichter op de reguliere verkiezingen komt, zodat het een echte schaduwverkiezing wordt. Een volgende keer kunnen we dan bijvoorbeeld een exitpoll doen of mensen kunnen twee stembiljetten invullen. Dit is maar een klein experiment, maar het is wel nodig om te doen. In Den Haag bieden ze de uitkomsten aan de formateur en de coalitieonderhandelaars aan. In Breda geven ze ruimte om het experiment te doen.’

Stembeleving

De hoop van Van Belkom is dat mensen het themastemmen zien als waardevol instrument. Hij wil dan ook weten van mensen wat hun ‘stembeleving’ is: vinden ze dit een fijne manier van stemmen? Wordt er zo beter naar hen geluisterd? Kunnen ze hun stem zo beter kwijt? Ik hoop dat ze er in de toekomst gebruik van willen maken.’ Van Belkom verwacht dat mensen vinden dat themastemmen meer tijd kost. ‘Meestal weet je wel waar je op wilt stemmen, maar als ik nu de kans krijg om op andere partijen te stemmen per thema, dan moet ik me beter gaan oriënteren.’

Ideologische onenigheid

Het doel is enerzijds dat mensen hun stem zo beter kwijt kunnen en meer keuzevrijheid tot meer betrokkenheid leidt. ‘Anderzijds zijn we dan die binaire keuzes kwijt: rechts/links en meer/minder. Niemand is alleen maar links of alleen maar rechts. Ik ben benieuwd of mensen dat ook zo ervaren. Politiek en partijpolitiek kun je dan ook anders gaan beschouwen. Als je op inhoud stemt, dan zit je minder op populistische uitspraken of het onderbuikgevoel. Voorwaarde is dat je je dan wel moet informeren. De meeste mensen weten niet waar hun partij inhoudelijk allemaal voor staat. Partijen komen straks niet meer weg met een programma van een A4-tje.’ Van Belkom wil niet de emotie weghalen uit de verkiezingen. ‘Het heeft ook met vertrouwen te maken, maar ik wil mensen wel bewuster maken van waar partijen voor staan en van de ideologische onenigheid.’