Den Haag gaat pionieren met themastemmen

De gemeente Den Haag wil als eerste in Nederland gaan experimenteren met het stemmen op thema. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022 zal een proef op wijkniveau moeten uitwijzen of die nieuwe aanpak toegevoegde waarde heeft voor de lokale democratie. 

Schaduwverkiezingen
Het Haagse college van burgemeester en wethouders wil een experiment opzetten aan de hand van 'Het Nieuwe Kiezen', een beweging die zich inzet voor democratische vernieuwing. Die organisatie riep gemeenten eerder dit jaar al op om 'schaduwverkiezingen' te organiseren bij de aankomende gemeenteraadsverkiezingen. Daarbij zouden kiezers niet alleen kunnen stemmen op één partij of kandidaat, maar kunnen ze ook per thema hun stem uitbrengen.

Agenda
Het stemexperiment is onderdeel van een breder plan van het Haagse stadsbestuur om de lokale democratie te versterken. Het is ook een reactie op een initiatiefvoorstel van raadslid Richard de Mos (fractievoorzitter van Hart voor Den Haag/Groep de Mos, de grootste partij in de Haagse gemeenteraad). Volgens hem moet er bij de verkiezingen een lijst komen met onderwerpen of stellingen 'die bewoners bezighouden', waar kiezers vervolgens op kunnen stemmen. Op die manier zou de bevolking directe invloed krijgen op de agenda van de politiek.

Voorwaarde
Het college stelt als voorwaarde dat de stellingen of onderwerpen worden opgesteld in samenwerking met de raad. Ook moet er een communicatiecampagne komen om duidelijk te maken wat er met de opbrengst gebeurt, zodat er geen valse beloften aan burgers worden gedaan. Eind januari legt het college een uitgewerkt voorstel aan de raad voor.

Wisselende coalities
Uit onderzoek bleek al dat een meerderheid van jonge kiezers – tussen de 18 en 34 jaar – het stemmen op onderwerp zou verkiezen boven het stemmen op één partij. Het zou hen meer het gevoel geven dat er naar hen wordt geluisterd, en zou bovendien de motivatie om te gaan stemmen vergroten. Het themastemmen zou ook de verhoudingen in de gemeenteraad ingrijpend kunnen veranderen. De gebruikelijke vaste meerderheidscoalitie kan plaatsmaken voor wisselende coalities die per onderwerp een meerderheid vormen.

Burgertop
Het initiatiefvoorstel van De Mos, genaamd 'Gooi die luiken open!', bevat nog meer ideeën voor democratische vernieuwing. Zo wil hij burgertops organiseren die een bindend besluit kunnen nemen en een burgerjury samenstellen van 150 Hagenaars die een afspiegeling van de samenleving vormen. Het college staat welwillend tegenover die voorstellen, mits het vooraf duidelijk is hoe zo'n burgertop of -jury zich verhoudt tot de gemeenteraad. Als het aan het college ligt, komt er na de verkiezingen van volgend jaar een duale werkgroep Democratie en Participatie (met zowel vertegenwoordigers van de raad als het college) om dat soort voorstellen uit te werken.