Advertentie

Polman (ROB): ‘Beleid op te grote afstand van uitvoering’

Onderzoeken naar de kindertoeslag-affaire en uitvoeringsorganisaties leren dat het samenspel tussen politiek, bestuur en ambtenaren ernstig is misgelopen. Dat het geen incidenten zijn, moet het openbaar bestuur zich aantrekken.

14 maart 2021
Camagnebeeld-puzzelstuk-500.jpg

Onderzoeken naar de kindertoeslag-affaire en uitvoeringsorganisaties leren dat het  samenspel tussen politiek, bestuur en ambtenaren ernstig is misgelopen. Dat het geen incidenten zijn, moet het openbaar bestuur zich aantrekken.

Dat stelt voorzitter Han Polman van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) in een essay in Binnenlands Bestuur. ‘Te veel is de toepassing van regelgeving, richtlijnen, protocollen en opgelegde taakstellingen een doel op zich geworden, waarachter bestuurders en ambtenaren zich verschuilen bij signalen over onrechtvaardige uitwerking in specifieke gevallen. Natuurlijk moeten de algemene beginselen van behoorlijk bestuur (redelijkheid en billijkheid) altijd uitgangspunt zijn’, aldus Polman.

Politieke wensen
In de relatie tussen ambtelijke organisaties en politiek bestuur is het motto ‘u vraagt wij draaien’ volgens hem vaak overheersend in gedrag en cultuur, zo laat de Tijdelijke commissie Uitvoeringsorganisaties van de Tweede Kamer ook zien in haar recente rapport Klem tussen balie en beleid. Hoewel de commissie zich richtte op landelijke uitvoeringsorganisaties, is in zijn ogen ook veel herkenbaar op decentraal niveau. ‘Vooral topambtenaren krijgen steeds vaker de rol om de politiek bestuurder uit de wind te houden. Terwijl ambtenaren een professionele verantwoordelijkheid hebben voor goed bestuur, tegenspraak en kritische advisering. Zoals de afgelopen jaar overleden oud topambtenaar Arthur Docters van Leeuwen ooit zei: “Je mag wel onwenselijke adviezen geven als het maar niet onwelvoeglijk is.”’

Desastreuze effecten
De afstand tussen beleid en uitvoering is volgens de ROB-voorzitter vaak veel te groot. Gevolg: relevante uitvoeringsaspecten worden onvoldoende betrokken bij het ontwikkelen van beleid. ‘Centrale uitvoeringsorganisaties van de overheid proberen de dienstverlening te verbeteren. Echter, wanneer gemeenten een taak zouden hebben gehad bij de uitvoering van de kinderopvangtoeslag, mag worden verwacht dat bij desastreuse uitvoeringseffecten eerder actie zou zijn ondernomen, onder druk van lokale nabijheid en de lokale democratie.’

Rutte-doctrine
Polman wijst er ten slotte op dat in de discussie van de kinderopvangtoeslag de zogenoemde Rutte-doctrine centraal stond. Daarmee werd bedoeld dat relevante informatie niet openbaar werd gedeeld. ‘Maar ook de al oudere Oekaze-Kok, waarbij rijksambtenaren geen contact met Kamerleden mochten hebben, heeft geen positieve uitwerking gehad in de cultuur van informatieverschaffing en zicht op uitvoering met betekenis voor de regelgeving. Op decentraal niveau lijkt gelukkig sprake van meer ontspanning in de verhouding tussen ambtenaren en volksvertegenwoordigers; de rijksoverheid kan daar een voorbeeld aan nemen.’

Lees het volledige essay in Binnenlands Bestuur nr. 5 van deze week (inlog)


Reacties: 2

U moet ingelogd zijn om een reactie te kunnen plaatsen.

Keijzer
Nou zijn we na 30 jaar wanbeleid zo ver, dat dit dan vanuit alle mogelijke hoeken openlijk wordt vastgesteld, inclusief in dit stuk.

De toeslagenaffaire, slechts een topje van de ijsberg, vormde het vliegwiel daarvoor. Zovelen wisten dat of konden het weten. Komt er nu een variant van een Delta plan commissaris? Gaan alle partijen daar nu gezamenlijk de schouders eronder zetten? Dat valt sterk te betwijfelen, als decennia politiek en bestuur zoveel boter op hun aller hoofd hebben geladen en nodig ethisch en bekwaam leiderschap ontbrak. Bij wie het meeste invloed had kunnen hebben, het meest, maar wie zwegen binnen al die burelen eveneens! Dictatuur kan immers ook alleen maar ontstaan, bestaan en lang voortduren, omdat een massa aan gewone agenten, soldaten en andere lagere overheidsdienaars, dat faciliteren, om den brode of niet.



Pim Fortuyn vormde al code oranje. Deze slechte service aan burgers binnen de publieke sector, was een van zijn speerpunten. Fortuyn stelde toen al, dat een grondige herstructurering hoog nodig was, een grand design! Dit minstens 25 jaar geleden.



In een NTR programma jaren geleden, heeft Wouter Bos zelfs al gesteld als lijsttrekker als ik mij goed herinner, dat het saaie handwerk in de Tweede Kamer m.b.t. controleren van hoe het met de in gang gezette groeiende berg aan wet- en regelgeving, door henzelf geïnitieerd, in de praktijk gaat. Al met al dus tot nu, veel teveel steekvlam politiek en nog meer regelgeving erbij, op de al bestaande grote berg.



De systemen zijn sindsdien nog beroerder geworden en ook nog eens duurder, vanwege de kostbare intensieve bureaucratie en daarbij een chronisch tekort aan mensen voor die werkcultuur, die dus kromme wegen gaan zoeken en bewandelen, om een (valse) schone schijn op te houden van: we zijn goe bezig. Dit traineerde de zaken steeds meer, met alle gevolgen van dien en we na 30 jaar, naar een niet te overziende puinhoop staren, sinds de puinhopen van Paars II.
Keijzer
De happy few had geen clou! Hoe vaak horen we niet dat we in een rijk land leven waar de zaken goed geregeld zijn. Nou hoor je vooral in deze verkiezingstijd, dat dit de schuld is van de VVD en collectief de pijlen gericht worden op Mark Rutte, terwijl die nu met 3 partijen regeert ter linkerzijde en die het laken zeer naar hun kant trokken in huidige coalitie. De hele boterberg op Mark Ruttes hoofd storten getuigt van een stuitende lafheid en intellectuele oneerlijkheid.



Indien men van de afgelopen 30 jaar, alle klachten van burgers per mail, of per brief en alle bezwaarschriften overal vandaan zou ophalen, dan kun je een voetbal terrein ermee hoog op, vol stapelen. Het is allemaal allang geweten.



We kunnen doorgaan met bergen analyses maken, tot Kerstmis en Pasen op een dag vallen, maar wanneer er daadwerkelijk een grondige herstructurering komen? De lijsttrekkers buitelen weer over elkaar heen met lokkende voornemens. Het valt te betwijfelen of er überhaupt zoveel ethisch- en bekwaam leiderschap is, om die uiterst nodige herstructurering te doen slagen.

De pandemie heeft de staatsschuld al doen omhoog schieten als een raket, om maar iets te noemen. Innoveren van publieke sector vereist ook eerst investeren. Dan nog de precaire situatie met Euro (transfer unie) en EU, door de gemaakte, slechte funderingen daaronder, dat als een zwaard boven Europa hangt. Implodeert het een, dan meteen ook het ander. Er is een chronisch en schrijnend tekort aan woningen en dan zijn de miljarden investeringen, om klimaatdoelstellingen te halen nog niet eens genoemd en de kosten van de doorgaande migratie door asiel en Schengen, die ook een enorme druk blijven leggen op de publieke sector.



Waarschijnlijk gaat de coalitievorming net zo lang duren als de vorige keer in deze mega crisis tijd en weer met een interne powerplay binnen komend kabinet, t.o.v. VVD (met of zonder hulp van oppositie), omdat er een gelijkaardig kabinet gaat uitrollen hoogst waarschijnlijk. Fortuyn stelde al tegenover Theo van Gogh voor, om een zakenkabinet in te stellen voor alle gigantische uitdagingen, toen al. Wat mij betreft in dat geval noodzakelijk, met een ervaren premier als Mark Rutte in deze precaire tijd waarin we leven. Vooral met het oog op EU en Euro. Hij kent daar zijn pappenheimers goed en weet hoe de hazen daar lopen. Ik zie geen beter alternatief voor de komende 4 jaren als loodsman. Jaren die erop of eronder gaan bepalen voor dit land en Europa. Ik zou die ondankbare job niet eens aandurven. Teveel horden, te hoog geworden horden en het parcours ligt bezaaid met heel veel grote stenen. Het is op hoop van zegen vooruit zien te komen.
Advertentie