De bontkraag verdient goede bescherming

Het is perfect uitgevoerde guilt by association: wie Amsterdams burgemeester Halsema (GroenLinks) van professioneel communicatieadvies heeft voorzien, zal wel ongeschikt zijn om asielminister Faber (PVV) te souffleren of haar woordvoeringslijn uit te dragen.

Na een positief gesprek tussen Faber en een kandidaat woordvoerder kon laatstgenoemde toch haar nieuwe contract verscheuren. De kandidaat was hiervoor woordvoerder van Halsema geweest, en Binnenlands Bestuur vermoedde een ingreep van de PVV-top nadat het AD hier melding maakte. 

Allereerst zijn de persoonlijke opvattingen van de woordvoerder in kwestie niet eens bekend, en werkte ze eerder voor verschillende politieke vaandeldragers. Dat wekt de sterke indruk dat deze actie dus puur suggestief is, en uit angst voor het beeld dat geschetst zou kunnen worden. 

Maar het is niet alleen het schaden van de integriteit en professionaliteit van een individu in publieke dienst dat deze actie veroorzaakt. Het morrelt ook aan de nodige neutraliteit op basis waarvan de kring van adviseurs rondom een bewindspersoon of bestuurder – ‘de bontkraag’ in Haags jargon – het meest effectief is. Uiteraard is het prettig en bevorderend als adviseur en bestuurder op een lijn liggen, tenminste qua professionele werkwijze. En inhoudelijke medestanders zijn noodzakelijk om de bestuurder bij de les te houden te midden van overvolle agenda’s en niet aflatende publieke druk. Tegelijkertijd wil je inhoudelijke uitdagers om positionering en standpunt te blijven slijpen, en attent te worden gemaakt op ander perspectief. Een diverse bontkraag is van belang, want met enkel inhoudelijke medestanders loop je als bestuurder risico een doodlopende tunnel in te stappen.

Als die bontkraag de speelbal wordt van politieke beeldregie leidt dat tot minder vrijmoedigheid, monotoon en hoofdzakelijk politiek gecalculeerd advies. Het meerstemmig koor maakt plaats voor karaoke op een partijprogramma. Vertrouwen op de ambtelijke integriteit van een professional is noodzakelijk voor de kwaliteit van advisering.

Zonder vertrouwen wordt iedereen veel meer berekenend. Uitzonderingen daargelaten zijn veruit de meeste mensen in publieke dienst bereid ver te gaan hun werk fatsoenlijk uit te voeren, los van persoonlijke opvattingen. De gevreesde exodus uit departementen onder een PVV-bewindspersoon is uitgebleven. Sterker: het waren eigenlijk vooral de politiek assistenten die voor de PVV moeilijk te vinden bleken. En laat dat nu juist de personen in de bontkraag zijn die het minst hoeven te waken voor neutraliteit. 

Door dit soort politieke verdachtmakingen van neutraal geachte individuen brengt de PVV indirect schade toe aan hoe we het openbaar bestuur ingericht hebben. De PVV maakt het ook zichzelf niet gemakkelijker. Dat het verhaal van Faber de afgelopen maanden ontbrak aan pathos en logos bewijst de groeiende ergernis in de Tweede Kamer en bij media. Nu zal dat in eerste instantie de laatste zorg zijn van de partij, maar inmiddels groeit de ergernis ook bij de achterban, getuige de meest recente Ipsos I&O-peiling. Waar Faber in september nog het meest werd gewaardeerd door de rechtse kiezer, blijkt dit zonder goed gevoerde woorden (of daden) niet lang stand te houden.

Kortom, voordat ook Faber’s ethos eraan moet geloven zal de PVV zich moeten haasten de bontkraag snel om de nek van Faber te leggen. 

Jonathan Provoost, bestuursadviseur