Bonaire: acht jaar stekelige vriendschap

Bonaire hoort begin volgende maand acht jaar tot Caribisch Nederland. Maar frustraties over en weer domineren nog steeds de onderlinge verhoudingen. Een nieuw bestuursakkoord met Nederland moet de relatie gaan redden. 

Andere invulling

De ‘directe band’ met Europees Nederland, waarvoor de bevolking van Bonaire in 2004 bij referendum met ruime meerderheid (59,5 procent) koos, heeft een heel andere invulling gekregen dan die eertijds was toegezegd door zowel plaatselijke als Nederlandse bestuurders en politici. Wat begon als een volledige opname in Nederland naar voorbeeld van het integratiemodel dat Frankrijk hanteert voor zijn overzeese gebiedsdelen, verwaterde in de aanloop naar de staatkundige wijziging al snel in een hybride rechtsvorm. Daarin moeten de Caribische eilanden soms weer wel, en dan weer niet, het voorbeeld en de wetgeving volgen van Europees Nederland.

Frustratie
De teleurstelling is aan beide kanten groot, net als de frustratie. ‘Wij doen ons uiterste best om te voldoen aan de regelgeving en aan de verwachtingen’, zo verzekert James Kroon die in het bestuurscollege van Bonaire onder meer de portefeuille ruimte en ontwikkeling beheert. Kroon bekent dat het niet altijd lukt om de ministeries in Den Haag tevreden te houden, wat soms tot frictie leidt: ‘Het ontbreekt ons aan kennis en middelen. Het vinden van de juiste mensen om het ambtenarenapparaat aan te sturen is niet makkelijk’, zo stelt Kroon. Het gebrek aan kennis speelt het bestuurscollege parten, net als de nieuwe manier van werken: ‘Daar moeten we nog steeds een beetje aan wennen. Het gaat nu al een stuk beter dan een paar jaar geleden en die trend zal zeker doorzetten’, aldus de gedeputeerde.

Te hoge verwachtingen
Volgens oppositieleider Elvis Tjin Asjoe zijn er over en weer te hoge verwachtingen gesteld. ‘De directe band met Europees Nederland heeft de eilanden niet de welvaart gebracht die menigeen verwachtte’, analyseert Tjin Asjoe die in de eilandsraad regelmatig van leer trekt tegen het bestuurlijke onvermogen dat het huidige college in zijn ogen kenmerkt: ‘Het ontbreekt op dit eiland aan zowel eensgezindheid als een toekomstvisie. We rommelen maar wat aan, houden elkaar de hand boven het hoofd en hopen dat Den Haag niet al te kwaad wordt.’

Welvaartspeil gedaald
Voor Tjin Asjoe draait alles, uiteindelijk, toch om geld; niet zozeer de rijkstoelagen als wel wat de ‘gewone’ man of vrouw terugziet in de portemonnee. ‘Sinds 2010 is het welvaartspeil van de meeste Bonairianen aanzienlijk gedaald. Mensen die vaak nog niet de helft verdienen van het bedrag dat nodig is om het sociaal minimum te behalen, zien ondertussen wel dat hun eiland volstroomt met Hollanders die het ogenschijnlijk breed hebben, in dure auto’s rondrijden en prachtige villa’s laten neerzetten. Iemand in de bijstand of met een uitkering vanwege een arbeidsbeperking moet de touwtjes aan elkaar zien te knopen met amper 300 dollar per maand. Die kan maar moeilijk begrijpen waarom al die nieuwkomers het zo goed hebben terwijl veel eilandkinderen diep in de penarie zitten.’

Inwoners verdubbeld
In iets meer dan vijftien jaar tijd is het inwonertal van Bonaire verdubbeld naar bijna 20.000 waarvan amper 37 procent op het eiland is geboren. Het is de – overigens niet officieel uitgesproken – bedoeling om de bevolking tot ongeveer 30.000 te laten groeien, in de hoop een zekere schaalgrootte te bereiken die zowel het bestuur als de bedrijvigheid ten goede zal komen. Saba en Sint Eustatius, de twee bovenwindse eilanden van Caribisch Nederland, zagen hun inwonertal over diezelfde periode ook fors toenemen.

Aanzuigende werking
Mogelijk is het de ‘aanzuigende werking’ waarvoor in Den Haag sinds jaar en dag een bijna panische angst bestaat. Terwijl veel Bonairianen in de veronderstelling verkeerden dat de ontwikkeling van, en welvaart op, hun eiland geleidelijk aan naar het peil van Europees Nederland zouden groeien als gevolg van de directe band, bleek de regering in Den Haag daar anders over te denken. Al tijdens de transitieperiode is er geredeneerd dat het gelijktrekken van lonen en uitkeringen een aanzuigende werking op de regio zou hebben en derhalve niet gewenst is.

Bestuurlijke inhaalslag
Sinds januari van dit jaar wordt er gewerkt aan een ambitieus bestuursakkoord tussen het Bonairiaanse bestuurscollege en BZK waarmee – voor het eerst in acht jaar – duidelijk moet worden wie wat doet, en hoe. Gezaghebber Edison Rijna zegt veel te verwachten van de overeenkomst die, zo voorspelt hij, eind oktober getekend kan worden: ‘Het akkoord bestaat uit negen aandachtspunten zoals financieel beheer, infrastructuur en sociale minima waar we gezamenlijk de schouders onder gaan zetten. Het bestuursakkoord schept zekerheid voor beide partijen en bevat ijkmomenten. Het zal de kwaliteit van het bestuur zeker ten goede komen en de effectiviteit van het bestuursapparaat verbeteren’, aldus Rijna.

Lees het hele verhaal deze week in BB17 (inlog)