‘Ik kan echt vervelend zijn’

Burgemeester Albert Rodenboog kreeg voor elkaar dat de gaskraan in Loppersum dicht gaat. Maar daar mag het niet bij blijven. ‘Overal in Groningen moet veel minder gas gewonnen worden.’

Zomer in Loppersum, epicentrum van het aardbevingsgebied. Oldambtsterboerderijen in sappige weiden. In het Groningse dorp door Oeds de Leeuw Wieland ontworpen villa’s en de Stormvogelmolen uit 1849 aan de Molenweg. Cultuurgoed op cultuurgoed. ‘En dan stelt hoogleraar economie in Groningen Flip de Kam op RTV Noord voor om alles maar af te breken en de mensen te verhuizen naar Meerstad bij Groningen. Je kunt mij niet bozer krijgen’, zegt de burgemeester van Loppersum en voorzitter van het overleg van de negen Groningse gasgemeenten Albert Rodenboog (62).

‘De Noren hebben de aardgasbaten keurig netjes opgespaard en wij hebben er de verzorgingsstaat van betaald. Volgens de Onderzoeksraad voor de veiligheid heeft in al die vijftig jaren van gaswinning niemand in politiek Den Haag de risico’s voor de inwoners van Groningen onderkend. En dan zouden uitgerekend zij moeten verkassen omdat Den Haag en de NAM alleen aan de aardgasbaten dachten?’

Met de publicatie van het rapport Aardbevingsrisico’s in Groningen door de Onderzoeksraad voor de veiligheid in februari van dit jaar erkende het Haagse establishment dat de aardgaswinning sinds 1959 niet alleen tot aantoonbare schade had geleid maar ook tot risico’s voor lijf en leden. Na jaren van Haagse schoffering had CDA-burgemeester Albert Rodenboog ‘s lands politici op de knieën. ‘Het is heel moeilijk geweest om dit dossier op de kaart te krijgen. Eigenlijk vanaf het moment dat ik in 2003 burgemeester werd van Loppersum en de aardbevingen in frequentie toenamen, was het van “Ach, zo’n aardbevinkje, wat stelt dat nou voor.” Maar in 2012 ging na de beving in het wierdedorp Huizinge zo veel mis, dat het uiteindelijk voor iedereen duidelijk werd dat je zo niet met elkaar omgaat in Nederland.’

Onderkoelde humor
Albert Rodenboog pakt pen en papier en schetst als een Groningse schoolmeester met een kostelijk gevoel voor onderkoelde humor wat er tussen 2012 en 2014, de jaren van de klappen, misging. ‘Het begon met de eerste zware beving op 16 augustus 2012 in Huizinge. Die beving zat heel dicht bij de door het KNMI voorspelde maximale sterkte van 3,9 op de schaal van Richter. Hij was sterker en zwaarder dan ooit en de mensen waren echt geschrokken. En het gebied was veel groter. Ik vond dat er een ruimhartige schaderegeling moest komen. De NAM en het ministerie van Economische Zaken namen mij dat niet in dank af. Ik had volgens toenmalig minister Maxime Verhagen helemaal verkeerd begrepen dat de NAM een slechte schaderegeling had. Maar goed, Verhagen is nu voorzitter van Bouwend Nederland. Hij was hier onlangs. Nu denkt hij er heel anders over.’

Ruimhartig
Vier weken na de beving in Huizinge nam de NAM het woord ‘ruimhartig’ in de mond en werd de schade coulanter afgewikkeld. Eind januari 2013 stuurt de nieuwe minister van Economische Zaken Henk Kamp een brief naar de Tweede Kamer waarin hij meldt dat de maximumsterkte van 3,9 op de schaal van Richter niet langer houdbaar is en dat de bevingen bij Loppersum kunnen oplopen naar 4 en 5 met kans op ongelukken. Rodenboog: ‘Dat was voor mij enorm schrikken. Die 3,9 was mijn zekerheid. Daarbij heb je wel schade maar geen risico van ongevallen. De minister kwam naar Loppersum om zelf het nieuws te brengen, op dezelfde dag dat koningin Beatrix bekendmaakte afstand te doen van de troon. Ik stond er toen op dat we voorafgaand aan de bijeenkomst met achthonderd inwoners in de sporthal in Loppersum met de NAM-directeur en minister Kamp het Wilhelmus zouden zingen. Stom idee. Gaat helemaal fout, zeiden alle voor lichters. Ik zette het volkslied in en iedereen zong uit volle borst mee. Daarna volgde het Grönnens Laid. Er ontstond verbondenheid.’

Ontluisterend
Een week eerder was bij minister Kamp een ontluisterend onderzoek naar de bevingen bij Loppersum van de rijkstoezichthouder op de mijnbouw (SodM) op het bureau geploft. Albert Rodenboog: ‘Over hun rapport was eerder een heerlijke discussie ontstaan met de NAM, TNO en het ministerie. Want de dames en heren waren het niet eens met het onderzoek.

Maar het SodM trok zich er niets van aan en presenteerde het rapport aan de minister. Het advies was om de gasproductie in Groningen zo veel als mogelijk terug te brengen. Omdat er geen eensluidend advies lag van alle partijen, wilde minister Kamp meer onderzoek laten doen. Hij koos er niet voor om het advies van de toezichthouder op te volgen, maar om veertien onderzoeken weg te zetten. Je kunt heel Loppersum inmiddels behangen met onderzoeken die zijn gedaan. Ik was verbijsterd. Maar de Tweede Kamer vond het wel best. Als op het chemiepark in Delfzijl problemen zijn met een bedrijf en je bent als toezichthouder laks, dan sta je als bestuurder binnen de kortste keren voor het hekje. En de minister kon het zich permitteren om niks te doen. Ja, veertien onderzoeken. Een klap in ons gezicht. Den Haag had geen idee wat hier leefde.’

Albert Rodenboog was op het terrein van openbare orde en veiligheid aan de kant geschoven door de Tweede Kamer. ‘Dat is toch raar?’ Terwijl Den Haag druk in de weer is met de veertien onderzoeken, wordt Loppersum geplaagd door de ene na de andere aardschok. In het najaar van 2013 blijkt ook nog eens dat er nooit zoveel aardgas uit de bodem is gehaald als in de laatste twintig jaar.

De veertien onderzoeken zijn in januari 2014 klaar. De minister stapt in de dienstauto en rijdt wederom naar Loppersum. Moed kun je hem niet ontzeggen. De regio loopt uit. ‘En wat doet Kamp? Die moet zo nodig naar buiten kijken en schuift de gordijnen van de raadszaal opzij. Hij kijkt recht in het gezicht van de demonstranten. Mensen die geen enkel vertrouwen meer hadden in de politiek. Ik moest extra politie inzetten om mensen weer achter de hekken te krijgen’, aldus Rodenboog. Kamp brengt op vijf plekken rond Loppersum de productie met 80 procent terug en de negen gasgemeenten sluiten met de NAM een compensatiebedrag af van 1,2 miljard euro (800 miljoen voor schadeherstel en 400 miljoen voor leefbaarheidsprogramma’s). ‘Veel mensen vinden dat een fooi, ik vind het een fors bedrag. Laten we eerst kijken of we die miljoenen verantwoord kunnen uitgeven.’

Beste bestuurder
Albert Rodenboog krijgt begin 2014 een steuntje in de rug als Binnenlands Bestuur hem verkiest tot beste lokale bestuurder van het jaar. ‘Je wordt er nooit slechter van’, zegt de nuchtere Groninger in het nieuwe gemeentehuis van Loppersum. ‘Ik heb het gasdossier, dat echt een hopeloos onderwerp is, daardoor beter voor het voetlicht kunnen brengen. De aandacht werd vergroot. Den Haag weet het.’

Met de Limburger Verhagen wilde het niet boteren, met de Tukker Kamp loopt het stukken beter. Maar het is ook geen rozengeur en maneschijn. Rodenboog: ‘Je wilt niet weten hoe vaak ik boos ben geweest. En dan kan ik echt vervelend doen, hoor. Als ik vind dat wij geschoffeerd worden, dan pak ik de telefoon en dan bel ik de minister. Of ik zeg er wat van als hij erbij staat.’

Minister Kamp wilde eens vertellen dat er geen significant verschil was tussen de ontwikkelingen op de woningmarkt in Loppersum en elders in het land, vertelt Roodenburg. ‘Ik zei: “Henk jongen, als je dat gaat zeggen, dan hebben we een groot probleem. Hier wordt geen huis verkocht.” We lopen naar buiten, we staan de pers te woord en hij zegt het wel! Toen werd ik heel vervelend. Ik houd er niet van om een minister in het openbaar af te vallen. Ik probeer de verhoudingen goed te houden. Dat is ook een beetje de spagaat van de burgemeester. Maar het liep de spuigaten uit. Dat kon niet. Ik moest er iets van zeggen.’

Als het gaat om het, door de TweedeKamer ondersteunde, omkeren van de bewijslast bij aardbevingsschade door gaswinning, neemt Rodenboog niet zo veel afstand van de minister als je zou verwachten. ‘We hebben het hierbij over complexe schadegevallen. Denk aan een boerderij met tonnen schade. Maar: wat is achterstallig onderhoud en wat is aardbeving gerelateerd? Een eigenaar stapt straks naar de rechter en eist van de NAM een schade vergoeding van vier ton. De rechter stuurt vervolgens een onafhankelijk bouwkundig adviseur naar de boerderij. Deze komt met een rapport waarin staat dat twee ton achterstallig onderhoud is en dat twee ton aardbeving gerelateerd is. Dan is dat ook zo. Van het woord ruimhartig blijft dan niets meer over. Ik zie dus het risico dat je met die goedbedoelde omgekeerde bewijslast in je eigen vlees snijdt.’

De Raad van State bepaalde vorige maand dat er helemaal geen gas meer gewonnen mag worden in Loppersum. Mooi, maar de aardbevingen in Groningen worden er niet minder om, aldus Rodenboog. ‘Als de dames en heren in Den Haag eind 2012 niet zo veel ruzie hadden gemaakt over het SodM-onderzoek en er netjes waren uitgekomen, dan was de productie op het totale Groninger veld teruggebracht. Dat was heel goed geweest, want dan had je een egale drukverlaging gehad. Na de verlaging van de gaswinning met 80 procent in Loppersum zijn er enorme drukverschillen ontstaan. Omdat de NAM toch moet leveren, zijn de putten bij Menterwolde en Hoogezand-Sappemeer verder opengedraaid. In die streken hebben ze veel meer bevingen gekregen. Als minister Kamp het probleem van het Groninger gasveld wil aanpakken, dan zal hij moeten besluiten om overal veel minder te boren. Doe je dat niet en verlaag je alleen hier en daar wat gasproductie, dan los je het probleem van de schade en veiligheidsrisico’s niet op.’

CV
Albert Rodenboog werd op 24 mei 1953 geboren in het Groningse dorp Leek. Hij werd in 1992 actief in de Leekse politiek, eerst als raadslid en later als wethouder voor het CDA. Hij gaf er in 1997 zijn baan voor op als bedrijfsleider bij een installatiebedrijf. Rodenboog werd in de zomer van 2003 benoemd tot burgemeester van Loppersum. Vorig jaar werd hij door Binnenlands Bestuur verkozen tot beste lokale bestuurder van 2013. Dit jaar begon hij aan zijn derde termijn als burgemeester van Loppersum.