Gemeenten blij met tijdelijke wet opvang Oekraïners

Gemeenten zijn tevreden dat er een einde komt aan toepassing van staatsnoodrecht voor opvang van Oekraïners. De verantwoordelijkheid komt daardoor bij het gehele lokale bestuur te liggen, niet meer exclusief bij burgemeesters.

Nieuwe fase

Dat zegt de VNG, nu een nieuwe fase is aangebroken in de opvang van deze groep oorlogsvluchtelingen. Die moet niet meer gezien worden als acuut veiligheids- en crisisvraagstuk, maar als een tijdelijke taak van gemeenten, die nog enige tijd opvang en zorg moeten organiseren. Het kabinet wil een ‘reguliere wettelijke basis’ voor de opvang van vluchtelingen uit Oekraïne. Het staatsnoodrecht kan hierdoor buiten werking worden gesteld.

Sturing

De nadruk verschuift in deze fase naar participatie en zelfredzaamheid, aldus de VNG in reactie op voorgestelde wetgeving. Daardoor komt de bal voorlopig in toenemende mate bij de colleges te liggen, waarin onderwerpen als asiel, onderwijs, huisvesting van statushouders en inburgering onder verschillende wethouders vallen. De verschuiving geeft ook meer mogelijkheden tot invloed en sturing vanuit de gemeenteraad.

Uitvoerbaarheid

Om een goed beeld te krijgen van de situatie, heeft de VNG met 25 gemeenten en gemeentelijke samenwerkingsverbanden risico’s ten aanzien van de uitvoerbaarheid geïnventariseerd. Die baart gemeenten wel zorgen. Uit een eerdere enquête door de VNG bleek al dat driekwart van de gemeenten capaciteit tekort komt voor opvang, die naast andere werkzaamheden wordt uitgevoerd.

Personeel

De werkdruk, die al was opgelopen door de coronacrisis, stijgt daardoor. Gevolg is dat sommige andere taken blijven liggen of worden uitgesteld. Gemeenten die voor de opvang mensen willen aannemen, vinden moeilijk of geen personeel.

Daarnaast is extra capaciteit nodig op gebieden als huisvesting, onderwijs, welzijn, werk en zorg. Als blijkt dat extra geld nodig is om opvang en aanpalende taken uit te voeren, dan moet het rijk daar volgens de VNG niet moeilijk over doen.

Provinciale regietafels

De coördinerende taak die nu de veiligheidsregio’s vervullen heeft z’n nut bewezen, aldus de VNG. Er moet een gremium blijven dat gemeente-overstijgend werkt, zeker omdat de opvang van Oekraïense ontheemden concurreert met die van andere asielzoekers. Voor opvangplekken wordt in dezelfde vijver gevist.

Om de regionale samenhang bij verdeling niet uit het oog te verliezen, stelt de VNG provinciale regietafels (PRT’s) voor. Die zijn er al voor de Spreidingswet asiel. Op z’n minst is afstemming nodig tussen de veiligheidsregio’s en de provinciale regietafels.

Medische zorg

De VNG struikelt verder over een passage uit de toelichting bij het wetsvoorstel. Daarin staat dat beschikbaarheid van medische zorg voor ontheemden uit Oekraïne door gemeenten geregeld moet worden. ‘Gemeenten hebben nooit een rol gehad in het beschikbaar maken van medische zorg en kunnen hier ook niet op sturen. Uiteraard zullen gemeenten zich inspannen om met zorgaanbieders tot afspraken over de toegankelijkheid en beschikbaarheid van zorg te komen (dit doen ze nu ook al), maar ze kunnen daarvoor niet verantwoordelijk worden gesteld.’

Overdracht

Het is onduidelijk hoe op termijn de overdracht van de opvang naar het COA plaatsvindt, op het moment dat de tijdelijke wetgeving niet meer nodig is. De opvang wordt dan zowel materieel als immaterieel een taak van COA. Minimaal een half jaar voor de geplande overdracht zou er volgens de VNG een bestuurlijk overgangsplan moeten liggen.