Zorgen over uitdijende compensatie toeslagenaffaire

De hersteloperatie om slachtoffers van de kinderopvangtoeslagaffaire te compenseren wordt groter en groter. Dat roept vragen op. Komt compensatie ook terecht bij mensen die aantoonbaar gefraudeerd hebben? En staat de hulp aan gedupeerden van deze affaire nog wel in verhouding tot de behandeling van slachtoffers van andere soorten van hardvochtig overheidsbeleid? Terechte vragen, wat wethouder Peter Heijkoop (armoedebestrijding, CDA) van Dordrecht betreft.

Pendule
'De toeslagenaffaire ontstond doordat gezinnen voor de kleinste foutjes genadeloos werden afgestraft en al hun kinderopvangtoeslagen moesten terugbetalen', schrijft journalist Jesse Frederik vrijdagochtend op de Correspondent. 'Nu is de pendule volledig de andere kant op geslagen: bij de minste aanleiding heb je al recht op riante compensatie, zelfs als je wel degelijk de boel bedonderd hebt.'

Slachtoffer
In het artikel komt een voorbeeld voorbij van een vrouw die aantoonbaar fraudeerde met de kinderopvangtoeslag. De rechter constateerde eind 2020 dat ze geen recht had op toeslagen en zelfs bewijsmateriaal had vervalst. Daardoor zou ze twee jaar lang haar schuld moeten aflossen, waarna het restant zou worden kwijtgescholden. Maar een maand later meldt ze zich bij de Belastingdienst, die haar aanmerkt als slachtoffer van de toeslagenaffaire. Opeens heeft ze recht op 30.000 euro compensatie, kwijtschelding van publieke en private schulden, en nog een aantal bijkomende regelingen.

Bulgaren
Het is niet het enige voorbeeld waarbij de compensatieregeling dubieus uitpakt, meent Frederik, die een boek schreef over het ontstaan van de toeslagenaffaire. Hij constateert dat zelfs de frauderende Bulgaren met wie de zaak ooit begon nu een beroep zouden kunnen doen op de compensatieregeling. Volgens de 'lichte toets' van de Belastingdienst zouden zij als slachtoffer worden aangemerkt. 'Hoe rond kun je een cirkel maken?', aldus Frederik.

Schuldeisers
De signalen dat de compensatieregeling lijkt door te slaan, zijn bij gemeenten niet onbekend, zegt wethouder Peter Heijkoop (armoedebestrijding, CDA) van Dordrecht. Heijkoop voert namens de VNG (Vereniging van Nederlandse Gemeenten) het woord over de rol van gemeenten in de hersteloperatie. Gemeenten bieden gedupeerden hulp bij onder andere het oplossen van schulden en het vinden van werk of huisvesting. Daardoor zien gemeenten ook voorbeelden van mensen die zich onterecht als gedupeerde melden. Heijkoop: 'Die bezwaren hebben wij in bestuurlijke overleggen ook neergelegd. We zagen dat er ook mensen bij zaten die, met alle respect, zich hadden aangemeld om schuldeisers op afstand te houden, maar weinig met de toeslagenaffaire te maken hadden.'

Ander etiket
Aan de andere kant, zegt Heijkoop, zijn er mensen die wel degelijk ernstige problemen hebben, maar niet in aanmerking komen voor compensatie, simpelweg omdat hun problemen een andere oorzaak hebben dan de kinderopvangtoeslag. 'Want bij andere uitvoeringsorganisaties gaan ook dingen mis', aldus Heijkoop, 'en bij ons als gemeenten overigens ook. De Participatiewet kan ook leiden tot schrijnende situaties.' Dat roept de vraag op of de compensatieregeling voor toeslagenouders nog wel in verhouding staat tot de behandeling van slachtoffers van andere vormen van (onbedoeld) hardvochtig overheidsbeleid. Heijkoop: 'Voor onze medewerkers bij gemeenten is het soms wel heel wrang dat mensen met een ander etiket minder rechten hebben.'

Meer verhalen
'De kinderopvangtoeslagaffaire is voor het kabinet enorm groot geworden, ook politiek, in relatie tot de Tweede Kamer', zegt Heijkoop. 'Maar we moeten ons realiseren dat er nog meer verhalen zijn van kwetsbare Nederlanders waar we niet van weg moeten kijken. We moeten aandacht hebben voor alle mensen die hardhandig de dupe zijn geraakt van het systeem.'