Zorgcowboys worden nog nauwelijks aangepakt

Dubieuze zorgbedrijven lijken nog steeds eenvoudig weg te komen met misbruik van zorggeld. De controle op mogelijke zorgfraude neemt af, terwijl het probleem niet minder wordt: de groep zorgondernemingen die verdacht hoge winst maakt wordt nauwelijks kleiner, en er worden gigantische dividenduitkeringen gedaan van publiek zorggeld. Dat blijkt uit onderzoek van Pointer en AD.

Graaien

Toenmalig VWS-minister Hugo de Jonge (CDA) deed in 2019 meerdere toezeggingen en beloften om deze bedenkelijke aanbieders te weren, op te sporen en aan te pakken. Het kabinet-Schoof zet deze lijn door. In de rijksbegroting voor 2025 noemt het ministerie het ‘onverteerbaar dat er wordt gegraaid uit de zorgpot’. 

Marges

Het aantal zorgbedrijven dat structureel hoge winst maakt is sinds 2019 echter nauwelijks afgenomen, blijkt uit analyse van Pointer naar de jaarrekeningen van zorgbedrijven. Sinds 2017 is deze groep aanbieders nooit kleiner geweest dan 5 procent. ‘In deze sector is dat erg ongewoon, omdat er vaste tarieven worden gehanteerd en het merendeel is gebaseerd op menselijke arbeid. Daarom is het nagenoeg onmogelijk om hogere marges dan 3 tot 5 procent te halen’, stelt het onderzoeksjournalistieke platform.

Winstuitkering

Zolang die hoge winsten weer in de zorg worden geïnvesteerd, is er niets aan de hand. De tarieven kunnen dan worden verlaagd. Het kan echter problematisch worden zodra dat geld uit de zorg wordt gehaald via winstuitkeringen (ook wel dividenduitkeringen genoemd). Tussen 2017 en 2019 is minstens 121 miljoen euro aan dividend uitbetaald. Tussen 2020 en 2022 is dat opgelopen naar bijna 200 miljoen euro. In 2022 is voor ruim 100 miljoen euro aan dividend uitgekeerd, voornamelijk door een handvol zeer grote bedragen dat incidenteel is uitbetaald.

Signalen

De noodzaak om zorgfraude aan te pakken is dus sinds 2019 niet minder geworden. Tegelijkertijd worden er bij het Informatie Knooppunt Zorgfraude (IKZ) steeds minder signalen gedeeld over mogelijk frauderende partijen. Het aantal signalen van mogelijke fraude daalt al sinds 2019: van 613 meldingen naar 338 in 2022.  

Privacywetgeving

Dat betekent niet dat er minder zorgfraude is, benadrukt een woordvoerder van het IKZ. Volgens het samenwerkingsverband delen instanties minder met elkaar omdat ze voorzichtiger zijn geworden door de privacywetgeving. Het IKZ ziet wel dat de kwaliteit van de signalen beter wordt. Niettemin komt de woordvoerder met een verontrustende verklaring: ‘Fraudeurs worden innovatiever in het vinden van gaten in beleid en manieren om fraude te plegen. Deze worden minder snel gesignaleerd.’

Kwetsbare mensen

Ewout Irrgang, lid van het college van de Algemene Rekenkamer, constateert ook dat er veel minder signalen over zorgfraude worden gedeeld onder instanties. ‘Wat wij pijnlijk vinden, is dat er heel veel publieke instanties kijken hoe ze fraude kunnen stoppen. En dat het resultaat is dat de aanpak van fraude niet of nauwelijks effectief is. Het gaat hier niet alleen om dat er wordt gefraudeerd met publiek geld, maar ook dat kwetsbare mensen daar het slachtoffer van zijn.’

Register  

De verwachting is dat het aantal gedeelde signalen van zorgfraude volgend jaar wel zal stijgen. Per 1 januari zijn gemeenten wettelijk verplicht om hun signalen te delen met het IKZ. Op dit moment is dat nog op vrijwillige basis. Daarnaast kunnen gemeente vanaf begin 2025 zorgfraudesignalen uitwisselen in een ‘waarschuwingsregister’. In tegenstelling tot de ‘vermoedens van zorgfraude’ in het IKZ, komen in dit overzicht uitsluitend ‘gerechtvaardigde overtuigingen’ van zorgfraude.

Uitstel

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) twijfelt of het waarschuwingsregister de aanpak van zorgfraude gaat vergemakkelijken. Het bijbehorende protocol vraagt veel van de uitvoering. De koepel heeft het ministerie van VWS zelfs verzocht om de beoogde invoeringsdatum van 1 januari te verzetten.