Sturing '3D' lastig zonder bonnetjes

Zonder facturen is monitoring in onder meer de jeugdzorg onmogelijk. De redenen van het uitblijven van bonnetjes zijn divers, maar de gevolgen groot. Voor onder meer de inkoop en innovatie, maar ook voor de gemeentelijke jaarrekeningen.

Zenuwachtig

Heel veel gemeenten weten momenteel nog helemaal niet waar ze financieel aan toe zijn. Wethouders worden dan ook flink zenuwachtig, ‘zeker met de begrotingsbehandelingen op komst’, stelt Machteld Koelewijn, partner bij BMC. ‘Veel gemeenten hebben het eerste half jaar gewerkt met bevoorschotting. Vanaf nu komen de facturen binnen.’ Daarmee wordt langzaam duidelijk hoe de vlag erbij hangt.

Inkoopproblemen

Het ontbreken van bonnetjes is niet alleen een financieel probleem, weet Jorrit Eijbersen, wethouder in Bunnik en voorzitter regionale stuurgroep sociaal domein Zuidoost-Utrecht. Het heeft ook gevolgen voor de inkoop en vernieuwing van de zorg. De regio stevent af op een tekort van zeker zes miljoen euro in 2015 en in 2016, voor alleen al de zwaarste vorm van jeugdzorg. Ook op de overige jeugdzorg worden tekorten gevreesd, maar wegens het ontbreken van facturen is daar nog geen zicht op. ‘We moeten nu voor 2016 zorg inkopen, ook met andere regio’s. Het maken van afspraken is in deze financieel onzekere situatie haast onmogelijk geworden.'

Innovatie

Daarnaast is het in een situatie als deze ondoenlijk om over vernieuwing van de zorg te spreken, stelt Eijbersen. ‘Instellingen weten nu niet of ze volgend jaar nog wel zorg kunnen verlenen. Die hebben wel wat anders aan hun hoofd dan met ons mee te denken over innovatie.’ De tekorten zetten het systeem en de gedachte achter de transformatie onder enorme druk. Het gesprek over innovatieve zorg en/of minder zware hulp, dat de gemeenten Bunnik, De Bilt, Wijk bij Duurstede, Utrechtse Heuvelrug en Zeist samen ingezet hebben, dreigt te verzanden.

Sturingsinstrument

Zonder bonnetjes dus geen zicht op zorggebruik, geen zicht op de daarmee gepaard gaande kosten, geen zicht op vernieuwing, geen zicht op vermindering van het zware en dure gebruik van zorg. Kortom: geen sturingsinstrument. Nu het eerste jaar een eind op weg is, wordt de behoefte aan monitoring steeds urgenter. Financiële monitoring, wel te verstaan, al noemt Koelewijn het liever bedrijfsmatige monitoring. Koelewijn: ‘Monitoring op effecten, de inhoudelijke kant dus, komt nog helemaal niet van de grond.’

Geen goedkeurende verklaring

Rekenkamers en accountants maken zich grote zorgen over het gebrek aan inzicht. En niet alleen bij de jeugd, maar ook voor de Wmo 2015 en de Participatiewet, stelt voorzitter Jan de Ridder van de Nederlandse Vereniging voor Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR). Het uitblijven van facturen zal zich wreken bij de vaststelling van de gemeentelijke jaarrekeningen, voorspelt hij. ‘Het is belangrijk dat gelden betrouwbaar worden besteed.’ Als er geen waarheidsgetrouw beeld van de financiën kan worden gegeven, zullen accountants geen goedkeurende verklaring afgeven.

Oncontroleerbaar

Dat risico bestaat zeker, stellen accountants. Een belangrijk risico is dat gemeenten ‘de juistheid en rechtmatigheid van de uitgaven niet kunnen controleren. Met name de controle of de prestaties overeenkomstig beschikking en overeenkomsten zijn geleverd, is een knelpunt’, stelt Rein-Aart van Vugt van Deloitte Accountants. De Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) heeft recent gemeenten opgeroepen werk te maken van de controle in het sociaal domein. Als dat niet gebeurt, dreigt het risico dat veel jaarrekeningen 2015 van gemeenten het zonder goedkeurende controleverklaring van de accountants moeten doen.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 19 van 25 september.