Van belastingparadijs naar bestaanszekerheid

De machtskomedie van de verkiezingen is voorbij. Niet langer elke dag stoerheid met gebrek aan diepzinnigheid hoeven aanhoren zonder dat een visie voor de structurele termijn opborrelt. Geen partij of die heeft het bestaanszekerheidspaard bereden. Weliswaar is Nederland geen Argentinië, toch moeten ook hier de gemeenten al het hoofd bieden aan een paar honderdduizend huishoudens die elke maand een paar honderd euro tekort komen.

De 21e eeuw is de eeuw van de flexwerkers geworden. Aan het ene uiteinde zitten arbeidsmigranten uit vooral voormalig Oost Europa die geen inkomenszekerheid kennen, geen uitkering bij werkloosheid, ziekte of arbeidsongeschiktheid en geen pensioen opbouwen. Vanaf hun  kampementen worden ze met het busje naar slachthuizen en kassen gebracht om werk te doen waar Nederlanders geen zin in hebben.

Aan de andere kant de hoogopgeleide ZZP-er. Deze talenten bewegen van opdracht naar opdracht en voelen zich opperbest in de flexibele en dynamische kenniseconomie. De generatie van zelfstandig ondernemerschap. Pensioenvoorziening, ontslagbescherming, sociale zekerheid, vaste arbeidstijden interesseert ze weinig. Vakmensen als loodgieters, bouwvakkers of elektriciens volgen hun spoor. Deze varen op deskundigheid waar gebrek aan is en verdienen zo bakken met geld.

Als panacee is de Participatiewet bedacht. Niet het sociale zekerheidsstelsel maar zelfredzaamheid via persoonlijke loopbaanbegeleidingen, scholing, levensloopregelingen en levensbewust personeelsbeleid zou de oplossing zijn. Vanzelf zou een situatie ontstaan van werkzekerheid waarbij snel op veranderende omstandigheden kan worden ingespeeld en groepen niet worden uitgesloten van de arbeidsmarkt. Helaas blijkt deze opvatting een fiasco.

Door deze opvatting kunnen bijna een miljoen mensen niet meer rond komen. Veel van hen leven van toeslagen. Honderdduizend nooddruftigen durven deze al niet meer aan te vragen uit angst te verzuipen in de inkomensafhankelijke toeslagen zoals huur- en zorgtoeslag, kinderbijslag of kind gebonden budget. Logisch want driehonderdduizend mensen vinden daarna een dwangbevel om terug te betalen op hun deurmat waarmee ze de schuldhulpverlening in worden gedreven.

Toch is de oplossing niet moeilijk. Stel vast welk maandbedrag het minimum is om per individu rond te komen, koppel dat aan inflatie en welvaartsgroei en stort dit elke maand op ieders rekening. Schaf alle toeslagen en uitzonderingen af. Het scheelt een hoop discussie en silo’s ambtenaren. Vanaf het basisbedrag moet elk uur werken meer inkomen opleveren. Maak intussen alle arbeidscontracten voor onbepaalde tijd en als het dienstverband langer wordt stijgt de ontslagbescherming mee. Werkgevers gaan minder sociale premie betalen als een medewerker langer in dienst is. Vijftigplussers willen ook aan de bak. Voor in dienst nemen van vijftigplussers lopen sociale premies binnen een paar jaar af naar nul. Zo komen veel meer mensen aan het werk met wat simpele rechtvaardigheidsmaatregelen. Meer is het niet.

Dat zou nog eens beleid zijn. De grootste winst is dat veelgeplaagde mensen hun leven weer op de rol kunnen brengen zonder in angst en beven te vrezen Kafka te gaan ontmoeten. Ook de betaalbaarheid is geen probleem. Volgens gegevens van de Algemene Rekenkamer sluist de belastingdienst via vooral geheime ‘rulings’ per jaar 111 miljard euro aan belastingvoordelen weg naar multinationals als Starbucks, Rolling Stones, Shell, Google, private equity fondsen en brievenbusbv’s. Meer dan voldoende voor de uitvoering van deze simpele voor de hand liggende maatregelen. Voorspelbaar is het gejeremieer van de belastingparadijsdienst dat dit ‘ingewikkeld’ en ‘vraagt jaren’ is. Zo blijven er driehonderdduizend mensen en hun gemeenten de klos. Want daar komen de trieste verhalen nu eenmaal aan de sociale balies samen.