Hulphond voor tobbend wijkteam

Zakelijke dienstverlener Incluzio verovert de gemeentelijke markt. Het bedrijf zegt de benodigde zorg, welzijn en dienstverlening in de wijken geïntegreerd te gaan uitvoeren. Schiedam en Utrecht zijn om. Directeur Peter de Visser: ‘Dit jaar willen we onze geloofsbrieven laten zien.’

Het nieuws dat Incluzio zich op de markt van zorg en welzijn wilde begeven, sloeg begin dit jaar in als een bom. ‘We hebben ontzettend veel reacties gekregen; zowel positieve als negatieve. Ons verhaal heeft in elk geval een zenuw geraakt’, vertelt algemeen directeur Peter de Visser vanuit het hoofdkantoor van de Facilicom-dochter in Schiedam. ‘De kern daarvan is dat je als gemeente of zorginstelling de bezuinigingen alleen kunt opvangen als wordt gekeken naar samenhang in de effectiviteit van activiteiten.’

De overheveling van taken van rijk en provincie naar gemeenten (Wmo, jeugdzorg, werk) gaat gepaard met fikse budgetkortingen. ‘Efficiency en effectiviteit wordt steeds belangrijker.’ En hoewel ‘samenhang’ en het principe van ‘één gezin, één plan, één regisseur’ het mantra is in decentralisatieland en sociale wijkteams als paddenstoelen uit de grond schieten, is het in de ogen van De Visser een gemiste kans als alleen wordt gekozen voor afstemming en coördinatie. Daadwerkelijk integreren moet plaatsvinden op uitvoerend niveau. De Visser: ‘Als de verkokering in stand blijft, heeft coördinatie alleen niet veel effect. Bij veel gemeenten is het sociale wijkteam met name een coördinerend orgaan, waarin iemand vanuit de gemeente samen met bestaande instellingen het zorgaanbod gaat coördineren. Wij zeggen dat je niet moet coördineren, maar integreren.’

De Incluzio-directeur ziet nog een ander nadeel van de sociale wijkteams die nu worden opgezet. Men zegt generalisten nodig te hebben, maar eigenlijk worden specialisten uit verschillende disciplines bij elkaar gezet zonder de onderliggende verkokerde financiering aan te pakken. De Visser: ‘Gemeenten zeggen nu eigenlijk: we laten die specialistische organisaties in stand en gaan het generalistisch werken organiseren en coördineren. In onze ogen moet het juist andersom. Wij willen de verkokering aanpakken en de versnippering in de wijk oplossen. In de nieuwe wijkbedrijven die wij starten, werken verschillende professionals samen om de burgers zodanig te ondersteunen dat ze gezond blijven en thuis kunnen blijven wonen.’

Het gaat wat Incluzio betreft zowel om de eerstelijnszorg, de wijkverpleegkundige zorg, welzijn, maatschappelijke ondersteuning als de begeleiding naar werk of participatie.

Productieprikkels
In de ideale situatie die De Visser voor ogen heeft, komen de verschillende professionals bij Incluzio – in een wijkbedrijf – in dienst. ‘In de huidige sociale wijkteams zitten productieprikkels van de deelnemende bedrijven en instellingen.’ Leden van het wijkteam, zoals een persoonlijke begeleider of welzijnswerker, moeten immers omzet draaien voor hun werkgever. Zij kijken met een zeker eigenbelang naar de hulpvrager. De Visser: ‘Ze letten er daarbij toch op hoe ze iemand met hun eigen oplossing kunnen helpen. Daarbij hebben ze niet altijd oog voor andere, mogelijk betere oplossingen.’

Dat nieuwe (wijk)bedrijf maakt vervolgens met gemeente en zorgverzekeraar afspraken over het budget en het te behalen resultaat. Het maakt volgens De Visser dan ook niet uit welk potje (Wmo, Zorgverzekeringswet, et cetera) het geld komt. ‘In de ideale situatie krijgen de medewerkers die in de wijk actief zijn niet de opdracht om zorg te verlenen of welzijnsactiviteiten op te zetten, maar om problemen die in de wijk spelen op te lossen.’

Of nog beter: voorkomen dat er überhaupt problemen komen. En dat kan dus voor elke wijk anders zijn. ‘Wij willen geen landelijke formule. We geloven vooral in een lokaal, mean en lean georganiseerd proces.’

Variant op maat
Schiedam is een van de eerste gemeenten die met Incluzio in zee gaat, maar wel met een eigen, op maat gesneden variant. ‘We zochten een partner die goed is in het organiseren en faciliteren’, legt wethouder Mario Stam (wijkteams, participatiewet, PvdA) de keuze voor Incluzio uit. Daarnaast wil ook Schiedam vanuit een geïntegreerde aanpak haar wijkteams inrichten. Onlangs zijn de handtekeningen gezet onder een publiek-private samenwerking. Voor de duur van een jaar gaat Incluzio de wijkteams faciliteren op het gebied van logistieke en organisatorische processen. Alle bestaande aanbieders blijven medewerkers leveren die de sociale wijkteams vormen. Dat is, voor alle helderheid, een duidelijk en voor Schiedam belangrijk verschil met de uiteindelijke ambitie van Incluzio.

De gemeente Schiedam experimenteert al een krappe twee jaar met wijkteams. In oktober 2012 werd als pilot met het wijkteam Nieuwland gestart. Vorig jaar oktober volgde een evaluatie. ‘Daaruit bleek dat het goed loopt, dat de Schiedammers er echt wat aan hebben en dat het oplossingen biedt om de drie decentralisaties goed op te pakken’, vat Stam samen. Leerpunten waren er ook. ‘Het samenstellen en het smeden van een team is ons gelukt, maar we kwamen erachter dat we als gemeente niet zo goed zijn in het faciliteren van de randvoorwaarden.’ Daarvoor is nu Incluzio aangetrokken. ‘Zij gaan voor ons de huisvesting organiseren, de ict inregelen en nemen de werving en selectie van de wijkteams voor hun rekening.’

Na de geslaagde pilot volgt dit jaar de uitrol van wijkteams naar vijf andere wijken in de stad. Daarmee wordt in oktober begonnen. Op 1 januari moeten ze er allemaal staan.

Eigen opdracht
Elk wijkteam – in Schiedam heten ze wijkondersteuningsteams – krijgt een eigen opdracht mee. ‘Elke wijk heeft zijn eigen problematiek en daar moet op worden ingespeeld’, stelt Stam. ‘In Nieuwland gaat 80 tot 85 procent van de vragen over werk en schulden. In andere wijken kunnen heel andere problemen spelen.’

De samenstelling van de wijkteams moet zich aanpassen aan de vragen en behoeften in de wijk, al is er altijd een zelfde basis voor alle teams. Die bestaat uit cliëntondersteuning op het gebied van zorg en welzijn. ‘In het wijkondersteuningsteam Nieuwland zit ook iemand van werk en inkomen en schuldhulpverlening zodat in het team snel kan worden geschakeld.’

In een andere wijk kan voor een andere samenstelling worden gekozen. Wel staat voor Stam één ding als een paal boven water: wijkteams zijn geen rondetafelconferenties. Het loskomen van wijkteamleden van hun eigen organisatie lukt in Nieuwland ‘aardig’, stelt Stam. Het declareren van uren en de indicatievraagstelling zijn af en toe lastig. Over dat soort zaken gaat Incluzio zich ook buigen. Zorginstellingen die in Schiedam actief zijn, staan volgens Stam niet negatief tegenover het inschakelen van de zakelijk dienstverlener. ‘Ze wisten ook dat het eraan zat te komen.’

Voor Incluzio is Schiedam de eerste gemeentelijke wijkteampartner. De wijkteams worden daar weliswaar nog niet voor de volle 100 procent volgens visie, ambitie en principe van de zakelijk dienstverlener ingericht, maar voor directeur De Visser is het een goede manier om een visitekaartje af te geven. De wijkteams die de komende maanden voor Schiedam worden samengesteld, bestaan immers uit medewerkers van bestaande aanbieders.

De Visser is zeer content met de opdracht ‘om samen met de bestaande aanbieders op een vernieuwende manier de sociale basiszorg in de verschillende wijken in de stad te organiseren. De verbinding met huisartsen, verzekerde zorg, werk en ondernemerschap vinden we daarbij heel belangrijk. Verder zorgen we er samen met alle bestaande aanbieders voor dat professionals de ruimte hebben om aan de slag te gaan, zonder dat ze worden gehinderd door bureaucratie.’

Geloofsbrieven
Na Schiedam heeft Utrecht (medio juli) besloten om in partnership met Incluzio een buurtteamorganisatie in te richten. Die zal verantwoordelijk  zijn voor alle sociale basiszorg voor volwassenen in de gemeente. Hiervoor wordt een aparte Utrechtse stichting opgericht, die samen met de gemeente, Radar (samenwerkingspartner van Incluzio) en Utrechters ondersteuning op buurtniveau gaat aanbieden.

Variërend van ouderenbegeleiding en schuldhulpverlening tot het bevorderen van het maatschappelijk functioneren van mensen met een beperking. Volgens De Visser hebben ook diverse andere gemeenten belangstelling getoond. Hij hoopt dit jaar in een aantal gemeenten een pilot te kunnen starten. ‘Bij een paar zijn we heel ver, dus ik verwacht dat het gaat lukken. Dit jaar willen we onze geloofsbrieven laten zien.’