'Wijkcoaches maken écht verschil'

‘De wijkcoaches maken écht het verschil’, zegt verantwoordelijk wethouder Ed Wallinga (PvdA). De wijkcoaches hebben een feitelijk – maar niet juridisch – mandaat van diverse instanties als woningcorporaties, leerplicht, CWI (Centrum voor Werk en Inkomen), Jeugdzorg, maatschappelijk werk en verslavingszorg. De coaches treden op als medewerker namens al deze instanties.

Ze brengen een zogeheten ‘deskundigenadvies’ uit aan de deelnemende instellingen, die hebben beloofd zo’n advies ook onverwijld ook om te zetten in een formeel besluit en dat uit te voeren. Ook zorgen ze voor één manager als aanspreekpunt en één uitvoerende professional die de wijkcoach op het terrein van de betreffende instelling ondersteunt, adviseert en de besluiten uitvoert.

Sociale huisarts

In de praktijk kan de wijkcoach in dit model zelf beslissingen nemen over woningen, uitkeringen, schuldhulp, zorg en leerplicht. Alleen als zaken té complex worden volgt doorverwijzing naar de tweede lijn (bijvoorbeeld specialistische hulp bij de GGZ). ‘De wijkcoach is een soort sociale huisarts’, aldus wethouder Wallinga. De gezinnen hoeven niet meer van loket naar loket, en de coaches hoeven niet meer te leuren bij andere instellingen om hulp. De coaches (aanvankelijk vier, inmiddels vijf) zijn sinds eind 2008 werkzaam in de wijk Velve-Lindenhof. De drie woningcorporaties betalen mee aan het project, de Universiteit Twente doet flankerend wetenschappelijk onderzoek. Volgens Enschede verdient het project zich ten dele zelf terug.

Geschat is ooit dat een gemiddeld multiprobleemgezin aan contact-, overleg- en overheaduren bij vijftien instellingen 39.300 euro per jaar kost, kosten voor bijvoorbeeld bijzondere bijstand niet meegerekend. Aan de wijkcoaches worden hoge eisen gesteld, blijkt uit een brochure. ‘Het vereist een groot inschattingsvermogen en gevoel voor de situatie om in de uiteenlopende gevallen de goede instrumenten te kiezen, de balans te vinden tussen vertrouwen en aanpakken’, aldus het boekwerkje.

‘Maar het is succesvol’, stelt Wallinga. ‘We zien dat mensen betere buurtbewoners worden. Gezinnen die al generaties lang in de problemen zitten, komen een beetje vooruit. Laatst was er een man die zijn tatoeages had laten weghalen om makkelijker een baan te vinden, maar nog steeds kwam hij als functioneel analfabeet niet aan de bak. Nu werkt hij bij de gemeentelijke speeltuinen, zijn dochter gaat weer netjes naar school en zijn schulden zijn gesaneerd’, vertelt de wethouder. ‘In dat soort wijken kom je mensen tegen die alle vertrouwen hebben verloren in de overheid. En terecht. Ik snap het zelf soms niet meer hoe het allemaal is georganiseerd.’

Kosten

In de brochure rekent Enschede voor dat een regisseur van een multiprobleemgezin inmiddels te maken kan krijgen met 25 verschillende wettelijke kaders, zeventien indicatieprotocollen, 23 ‘methoden van vraagverheldering’, 31 diagnostische instrumenten en 27 registratie- of rapportagesystemen. ‘Hulp en ondersteuning zijn al met al te ingewikkeld georganiseerd, zowel vanuit het perspectief van gezinnen als vanuit het perspectief van professionals’, concludeert de gemeente.

‘We verwachten van dit soort gezinnen bureaucratische competenties die ze nu juist niet hebben, en mede daardoor draaien ze zich vaster en vaster in de problemen. Een deel van de achterstandsproblematiek is gelegen in de complexiteit van het systeem waar mensen hun weg in moeten vinden. Dat systeem met de vele spelers, specialisaties en scheiding in doelgroepen is niet de oorzaak, maar wel een versneller van achterstandsproblemen’, aldus de gemeente. Wethouder Wallinga: ‘Ik doe dan ook een oproep aan de landelijke politiek: maak een einde aan dit monster! Zorg dat niet vijf departementen verantwoordelijk zijn voor problemen in één gezin.’

Fundament

Enschede hoopt op een ‘beter bestuurlijk-juridisch fundament’ door bepaalde formele bevoegdheden ook echt over te dragen aan de gemeente of wijkcoaches. ‘Dat kan nu eenmaal niet zolang je met meerdere wettelijke regimes te maken hebt.’ Voortbouwend op het succes gaat Enschede binnenkort ook van start met ‘maatschappelijk ondersteuners’: bijstandsconsulenten die de wijk intrekken en die alle ‘eigen’ gemeentelijke bevoegdheden op de gebieden werk en bijstand, schuldhulp, Wmo, leerplicht en voortijdig schoolverlaten in zich verenigen.