Wierden krijgt kosten jeugdzorg niet omlaag

Het lukt Wierden niet de aanzienlijke tekorten op de jeugdhulp terug te dringen. De tekorten blijven juist oplopen. Ook al zou de extra incidentele rijksbijdrage voor de jeugdzorg structureel worden, dan nog blijft er een substantieel tekort over. De gemeente moet op de Wmo gaan bezuinigen, maar ook verder sleutelen aan de jeugdzorg.

Maatregelen

Dat concludeert en adviseert bureau Berenschot in een onderzoek naar de financiën in het sociaal domein dat het voor Wierden heeft uitgevoerd. De gemeente heeft in mei 2019 via een interventieplan met een scala aan maatregelen de toenmalige tekorten proberen terug te dringen. In maart van dit jaar zijn er aanvullende maatregelen genomen, omdat de tekorten ondanks de ingrepen bleven oplopen. Over 2020 is sprake van een tekort op de jeugdzorg van 1,4 miljoen euro.

 

Geen trendbreuk

Die maatregelen hebben tot nu toe geen kostenbesparingen opgeleverd, ziet Berenschot. De cijfers over 2020 laten zien dat de lasten zijn toegenomen in plaats van afgenomen: met zeventien procent in 2020 tegen veertien procent in 2019. ‘Er is dus nog geen sprake van een trendbreuk.’ Deels komt dat omdat de maatregelen pas in de loop van vorig jaar zijn ingevoerd. Berenschot stelt echter ook dat de formatie voor jeugd aan de lage kant is; een risico.

 

Contractmanagement

Er is in de praktijk onvoldoende ruimte voor het bespreken van casuïstiek, samenwerking met voorliggende voorzieningen en investeren in de relatie met externe verwijzers zoals huisartsen en gecertificeerde instellingen (GI’s, jeugdbescherming). Daarnaast moet de gemeente meer zicht zien te krijgen op het aantal beschikkingen en de daaruit voortvloeiende kosten. Ook het contractmanagement moet beter worden geregeld. ‘Steviger contractmanagement stelt in staat om aanbieders aan te spreken op hun verplichtingen, hun prestaties meetbaar en bespreekbaar te maken en te escaleren wanneer dat nodig is’, aldus Berenschot in zijn rapport.

 

Intensievere zorg

In Wierden is het aantal maatwerkvoorzieningen voor jeugdzorg tussen 2017-2020 met ruim 28 procent gestegen en de kosten in die periode met 65 procent. Die lastenstijging worden vooral veroorzaakt door intensievere zorg, langere trajecten en tarieven. Ook is het aantal jeugdhulptrajecten met verblijf veel harder gestegen dan het aantal ambulante trajecten (zonder verblijf).

 

Rem op Wmo

De vele maatregelen die Wierden in de strijd tegen het tekort op de jeugdzorg neemt, kunnen beter wat worden teruggebracht. ‘Het is doorgaans effectiever om te concentreren op een beperkte set aan maatregelen die zorgen voor een substantiële, beïnvloedbare financiële taakstelling’, aldus de onderzoekers. Maar het tekort op jeugd is ‘echter zo substantieel’ dat ook op andere beleidsterreinen, waaronder de Wmo, moet worden bezuinigd. Zo zou de drempel tot huishoudelijke hulp kunnen worden verhoogd. De indicaties voor huishoudelijke hulp moeten ook strenger worden uitgevoerd, zodat minder inwoners hulp krijgen toegewezen. Daarnaast moet de gemeente minder uren toekennen.

 

Fraudebestrijding

Wat jeugdzorg betreft moet worden geïnvesteerd in toezicht en fraudebestrijding. ‘Uit landelijk onderzoek blijkt dat aanbieders soms (veel) meer uren declareren dan men werkelijk inzet. Een investering in toezicht en terugvordering kan terugverdiend worden’, aldus de onderzoekers van Berenschot. Daarnaast moet worden ingezet op ‘normaliseren’; er moet minder snel jeugdhulp worden toegekend. De gemeente moet maatregelen nemen om de trajectduur te verkorten en de zorgintensiteit te verlagen. Ook moet er een kentering komen in het aantal jongeren dat in een instelling jeugdzorg krijgt. De relaties met externe verwijzers moeten worden verstrekt, zodat de gemeente beter kan sturen op indicaties. Daarnaast moet worden gezorgd voor meer collectief aanbod en de samenwerking met het (passend) onderwijs worden verstrekt. Ook adviseert Berenschot extra personeel aan te nemen. In vergelijking met andere gemeenten heeft Wierden weinig ambtenaren die zich met jeugdzorg bezighouden.

 

Besparing

De door Berenschot voorgestelde maatregelen zijn deels gebaseerd op de eerdere maatregelen die Wierden zelf al heeft genomen of dat wilde gaan doen, maar deze zijn aangevuld en aangescherpt. De maatregelen bij zowel de jeugdzorg als de Wmo moeten een netto besparing van 0,73 miljoen euro in 2025 kunnen opleveren. Opgeteld met de al in gang gezette maatregelen kan een krappe 1,9 miljoen euro worden bezuinigd, zo heeft Berenschot berekend. Als die besparingen inderdaad worden gerealiseerd, blijft er een tekort over van vier ton. Naast de maatregelen moet Wierden meer inzetten op monitoring, adviseert Berenschot. ‘Besparen in het sociaal domein begint echter met het krijgen van inzicht in de cijfers.’ De sturingsinformatie moet aan de besparingsmaatregelen worden gekoppeld.

 

Niet achteroverleunen

De gemeente moet echt aan de slag, benadrukt Berenschot. Wierden moet niet achteroverleunen en wachten, en hopen, op structureel extra rijksgeld voor de jeugdzorg. De kosten nemen in Wierden nog jaarlijks toe en een deel van het extra rijksgeld is ook bedoeld voor verbeteringen in het jeugdzorgstelsel, en niet alleen om de tekorten weg te werken.