Ondertussen in de Eerste Kamer

Met alle drukte rondom de transitie jeugdzorg en de behandeling van de nieuwe jeugdwet in de Tweede Kamer, zouden we haast vergeten dat er in de Eerste Kamer al een tijdje een wijziging op de wet jeugdbescherming ligt die maar beter niet zo kan worden aangenomen. 

Het gaat dan vooral om het daarin opgenomen amendement Dijsselbloem/van Toorenburg over de nieuwe maatregel voor verplichte opvoedondersteuning (MVO), ook wel OTS “light” genoemd. De maatregel zou door de kinderrechter kunnen worden opgelegd wanneer een minderjarige zodanig opgroeit dat hij in zijn ontwikkeling wordt bedreigd (voor een ondertoezichtstelling moet sprake zijn van een ernstige bedreiging).

De eerste vraag die gesteld kan worden is, wat deze maatregel eigenlijk lichter maakt dan de OTS? Het gaat immers om een dwangmaatregel die door de overheid wordt opgelegd wanneer ouders niet vrijwillig meewerken. Deze dwangmaatregel kan zelfs eerder worden opgelegd dan de OTS. Dat is strijdig met het streven naar vermindering van dwang in de jeugdzorg.

De tweede vraag die gesteld kan worden is, hoe groot de kans is dat ouders als gevolg van een MVO alsnog gaan meewerken er van uitgaande dat er in het drangkader alles aan is gedaan om ouders te bewegen tot vrijwillig meewerken. Ik denk dat die kans nihil is. Ik voorspel dat de MVO in vrijwel alle gevallen gevolgd zal worden door een OTS. En dan wordt het wel een heel dure extra maatregel, vanwege de aan de MVO verbonden zware rechtsgang via Raad voor de Kinderbescherming en Kinderrechter. Zou inmiddels minister van Financiën Dijsselbloem nog steeds voor dit amendement zijn? Financiële dekking voor de extra kosten is er nog niet en zal ten koste gaan van de financiële ruimte voor het daadwerkelijk helpen van kinderen en gezinnen.

De MVO is ook volstrekt overbodig, omdat de Bureaus Jeugdzorg nu in het drangkader ouders al kunnen bewegen om mee te werken aan het inzetten van opvoedondersteuning. De maatregel lijkt een relikwie uit de tijd dat Jeroen Dijsselbloem zich nog manifesteerde als “rode ingenieur”. De complexe maatschappelijke werkelijkheid van de jeugdzorg laat zich niet in heldere hokjes en categorieën opsplitsen. De MVO is een typisch voorbeeld van ivoren toren beleidslogicadenken en doorgeschoten bestuurscentrisme. De MVO staat ook op gespannen voet met de doelstellingen uit de nieuwe jeugdwet gericht op het terugdringen van gedwongen jeugdzorg.

Mocht het amendement onverhoopt toch worden aangenomen dan ga ik er van uit dat de Bureaus Jeugdzorg er gewoon geen gebruik van maken. Die zijn immers bezig om het aantal dwangmaatregelen substantieel terug te dringen. Ook de gemeenten adviseer ik dringend om de maatregel links te laten liggen wanneer ze per 1-1-2015 verantwoordelijk worden voor de jeugdzorg. Als u mij niet gelooft, lees dan wat Hoogleraar Wim Slot over de onzin van de MVO opmerkte in zijn afscheidsrede “Kinderbescherming van nabij” uitgesproken op 10 oktober jl.

De beste oplossing is dat de Eerste Kamer de wet gewoon niet goedkeurt. Dat heeft ook als voordeel dat een ander amendement van Joël Voordewind over de verplichting om ouders bij een OTS de ruimte te geven om een eigen veiligheidsplan te maken (met behulp van familieberaad, netwerkberaad of een Eigen Kracht Conferentie) niet doorgaat. Ik ben op zich voor een wettelijke verplichting, maar niet pas vanaf de OTS. De mogelijkheid tot het maken van een eigen plan moet veel eerder worden aangeboden juist ter voorkoming van een OTS. Daar hebben we in de stadsregio Amsterdam goede ervaringen mee.

Wanneer ouders deze mogelijkheid in het drangkader met beide handen aangrijpen is er geen reden om nog een OTS aan te vragen. Wanneer ouders de geboden kans laten lopen is dat een gegronde reden om een OTS aan te vragen. Natuurlijk moet het aanbod voor het maken van een eigen plan in het kader van een OTS opnieuw gedaan worden. Maar als dat aanbod in het drangkader eerder door ouders is afgewezen, is de kans groot dat dat eigen plan er in dwangkader niet snel zal komen. Als de jeugdbeschermer in het kader van een OTS toch eerst een tijdje moet wachten, dan wordt kostbare tijd verspeeld om te doen wat nodig is om kinderen te beschermen.

De Eerste Kamer doet er dus verstandig aan om het wetsvoorstel terug te sturen naar de Tweede Kamer met het verzoek om het MVO amendement te schrappen en het amendement “eigen veiligheidsplan” aan te passen in de richting van een wettelijke verplicht aanbod om een eigen plan op te stellen direct na de zorgmelding in het drangkader. 

Erik Gerritsen