Van Ooijen (VWS) wil zeer specialistische jeugdzorg landelijk inkopen

Demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen (VWS) wil schaarse, zeer specialistische jeugdzorg landelijk inkopen. Dat zei hij gisteren tijdens het eerste jeugdzorgdebat sinds de verkiezingen. Het wetsvoorstel dat dit regelt wil Van Ooijen dit voorjaar nog naar de Tweede Kamer sturen.

Van Ooijen wil dit niet overlaten aan gemeenten of regio’s. Het bestaande Landelijk Transitiearrangement (LTA) moet worden omgevormd zodat het deze zeer schaarse jeugdzorg kan inkopen. De bewindspersoon wil namelijk niet overgaan tot een stelselwijziging. ‘Want dan zijn we weer vijf jaar verder’, aldus de staatssecretaris tijdens het debat.

Snijvlak

Welke vormen van jeugdzorg wel of niet landelijk moeten worden ingekocht wilde de ChristenUnie-politicus niet op voorhand zeggen. Dat laat hij over aan de zogenoemde zorglandschapstafel, een overleg tussen (jeugdzorg)aanbieders en cliëntorganisaties. Die tafel moet volgens de staatssecretaris bepalen welke vormen van jeugdzorg zo schaars en specifiek zijn dat die landelijke inkoop behoeven. Of intensieve kleinschalige jeugdzorg als alternatief voor gesloten jeugdzorg daaronder valt, zoals Tweede Kamerlid Marijke Synhaeve (D66) zich afvraagt? Die zorgvorm ligt op het ‘snijvlak’ van regionale en landelijke inkoop, stelt Van Ooijen.

Beperkte invloed 

Met de keuze voor landelijke inkoop lijkt de bewindspersoon deels de lijn van de Raad van State (RvS) te volgen. In een advies van het wetsvoorstel Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg vroeg dat orgaan zich af waarom de regering niet kiest voor een landelijke inkoop en financiering van specialistische jeugdzorg. Gemeenten hebben immers beperkt invloed op de instroom, uitstroom en inkoop(voorwaarden) van deze vorm van zorg, stelt de RvS.

Centralisatie

Toch had de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) het liever anders gezien. Een centralisatie van (een deel) van de specialistische jeugdhulp – in de zin dat het rijk de hulp zelf gaat inkopen – lijkt de gemeentekoepel ‘niet verstandig’, blijkt uit hun brief aan de jeugdzorgwoordvoerders in de Tweede Kamer. ‘Dit zorgt voor veel aandacht en tijd voor systeemwijzigingen, terwijl de huidige knelpunten in de praktijk al onze aandacht vragen. Bovendien zorgt een scheiding tussen specialistische jeugdhulp en lichte jeugdhulp tot een extra knip in het systeem’, schrijft de VNG. De gemeenten vrezen zelfs ‘een perverse prikkel’ richting (hoog)specialistisch aanbod.

Uitzonderingen 

Dit neemt niet weg dat in ‘uitzonderlijke gevallen’ het landelijk inkopen van schaarse zorgvormen ‘noodzakelijk’ is, zo laat een VNG-woordvoerder weten. Mits via het LTA. Sommige jeugdzorg is immers zó specialistisch en cruciaal ‘dat zij niet duurzaam op een kleinere schaal georganiseerd’ kan worden. De sector wil vooral niet dat het rijk álle specialistische jeugdzorg inkoopt. Branches Gespecialiseerde Zorg voor Jeugd, het samenwerkingsverband van Jeugdzorg Nederland, de Nederlandse ggz en de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland, vreest dat dan de verbinding tussen lokale zorgvormen en andere gemeentelijke beleidsterreinen onder druk komt te staan.  

Meer duidelijkheid 

Het wetsvoorstel Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg wordt gezien als een eerste stap in de uitwerking van de Hervormingsagenda Jeugd. Maar van een vliegende start is geen sprake. Het regeringsvoorstel kon al rekenen op kritiek van RvS. Het adviesorgaan vindt dat het kabinet meer duidelijkheid moeten bieden over de reikwijdte van de jeugdhulpplicht en de financiële randvoorwaarden voor de jeugdzorg.

Grootschalige dataverzameling

Ook de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft bezwaren. De wet moet onderzoek naar de beschikbaarheid van jeugdzorg binnen gemeenten mogelijk maken. Maar volgens de privacywaakhond is onvoldoende duidelijk waarom daarvoor veel privacygevoelige informatie van jongeren en ouders moet worden gedeeld. Het zal leiden tot ‘grootschalige dataverzameling in de jeugdzorg.’

Van Ooijen wil het wetsvoorstel dit voorjaar nog naar de Tweede Kamer sturen. De definitieve regio-indeling maakt hij naar verwachting medio 2024 bekend.