Armoedebestrijding vergt meer dan strooigoed

De coalitie wekt de indruk dat er sociale compensatiemaatregelen worden genomen voor iedereen. Rutte is als Sinterklaas die strooigoed toewerpt om de armoede wat te verzachten, maar de cadeaus waar mensen op lange termijn wat aan hebben, blijven in de zak.

De eerste nood wordt met toeslagen verzacht, maar de echte problemen worden niet opgelost. Op alle fronten laat de regering de marktwerking intact, wat leidt tot bevoordeling van mensen met veel bezit. Elektrisch rijden, woningisolatie, verzekeringen, hypotheekrente, het zijn allemaal zaken waar de beter gesitueerden in kunnen investeren en waaraan de overheid of het bedrijfsleven aantrekkelijke voordelen koppelt.

Aan de andere kant zijn maatregelen waar mensen in minder goede omstandigheden wat aan hebben vaak uitgekleed, denk bijvoorbeeld aan compensatiemaatregelen in het onderwijs, buurthuiswerk, maatschappelijke ondersteuning. Passend onderwijs is een mooie kreet, maar in de dagelijkse hectiek van het onderwijs komen kinderen met speciale behoeften toch vaak tekort. Onder druk van hoogopgeleide ouders investeren scholen liever in plusklassen.

Het is niet verwonderlijk dat blijkt dat kinderen van ouders met lage opleiding en weinig inkomen eerder naar lagere vormen van het voortgezet onderwijs worden doorverwezen dan kinderen van welgestelde en hoogopgeleide ouders. Deze laatste groep kan bovendien extra ondersteuning inkopen om hun kind zo goed mogelijk op landelijke toetsen te laten scoren.

Ik denk dat veel meer mensen aan een actief en zinvol bestaan kunnen deelnemen als we als samenleving nadenken over de kwaliteit van leven en samenleven in een structureel kader. Een eerste stap kan zijn om de ambtelijke systemen te richten op hoe iets voor mensen kan worden geregeld in plaats van dat het niet kan.

Mijn ervaring is dat wethouders en ambtenaren vaak goede bedoelingen hebben om maatwerk te leveren en oplossingen te bieden, maar dat instanties zoals UWV en Sociale Zaken zich beroepen op de regels en uitgaan van wantrouwen. Daardoor wordt er meer geïnvesteerd in controle dan in gerichte en menselijke ondersteuning die mensen met problemen helpt om hun leven weer op de rit te krijgen.

Toch zijn er ook tekenen van hoop. In Breda is er talentenfabriek De Faam, een ontmoetingsplek voor cliënten, ervaringsdeskundigen, vrijwilligers en medewerkers waar mensen actief aan allerlei activiteiten mee kunnen doen en elkaar ontmoeten. In de gemeente Tilburg wordt gedacht aan een basisbezigheidsinkomen, waardoor mensen die op een of andere manier actief zijn een gegarandeerd inkomen hebben. PvdA en GroenLinks denken na over een startbudget van een ton voor ieder opgroeiend kind om het een goede ontwikkelkans te bieden. Ook wordt nagedacht over een verhoging van de erfbelasting, zodat mensen uit rijke families wat minder bevoordeeld worden door riante erfenissen.

Er is dus een kentering in het denken over armoede. De drempels voor uitvoering van armoedebestrijding liggen bij de huidige liberale regering en het uitvoerend apparaat dat vooral toeziet op de naleving van regels in plaats van het bieden van ondersteuning en het zoeken naar oplossingen.