Meer ruimte voor boetevrijstelling, maar nog geen ‘vergisrecht’

De Wet handhaving sociale zekerheid brengt vooralsnog geen ‘recht op vergissen’. Dat blijkt uit de stukken die minister Eddy van Hijum aan de Kamer stuurde. Hoewel het wetsvoorstel bestuursorganen meer ruimte biedt om af te zien van het opleggen van sancties, is er geen daadwerkelijk ‘vergisrecht’ voor inwoners. In een Kamerbrief gebruikt de minister wel de term 'vergisrecht'.

Foutje moet kunnen

‘Er komt een recht op vergissen. Een enkele fout kan niet langer een burger diep in de problemen duwen’, zo stond in het hoofdlijnenakkoord. Het uitgangspunt van de overheid moet zijn dat mensen wel eens een fout maken, bij het aanvragen van een uitkering bijvoorbeeld. Die fouten moeten niet direct bestraft worden met een boete, zo is de brede consensus. De maatregelen die nu door het kabinet worden genomen voor de sociale zekerheid zijn echter iets anders dan een ‘vergisrecht’.

Alleen ruimer handhavingsbeleid

In het wetsvoorstel wordt namelijk nergens het recht van burgers om zich te vergissen vastgelegd. Wat wel wijzigt is dat bestuursorganen meer ruimte krijgen om af te zien van sancties, maar alleen wanneer iemand per ongeluk een fout maakt en deze ‘binnen een redelijke termijn’ herstelt. In het wetsvoorstel staat dus niet dat bestuursorganen nooit mogen beboeten wanneer er een vergissing heeft plaatsgevonden. De inschatting of iets een fout is of een opzettelijke overtreding is aan het bestuursorgaan.

Geen recht

Dat dit wezenlijk iets anders is dan een vergisrecht weet het rijk ook, zo blijkt uit de beslisnota bij de stukken. Daarin schrijven ambtenaren dat er inderdaad geen daadwerkelijk recht op vergissen wordt gecreëerd, ‘maar op verschillende manieren invulling gegeven aan de gedachte dat een fout mensen niet in de problemen mag duwen’. Een echt vergisrecht zou betekenen dat burgers gegarandeerd zijn van het vervallen van een sanctie in het geval van een vergissing. Straks kan-, maar hoeft de handhaver niet af te zien van het opleggen van een boete. 

Reactie ministerie

Gevraagd om een reactie laat een woordvoerder van minister Van Hijum aan Binnenlands Bestuur weten dat er inderdaad vooralsnog 'officieel geen sprake is van vergisrecht', maar dat daar wel naar wordt gekeken via een ander wetsvoorstel. Ook benadrukt het ministerie dat in haar optiek met deze wetswijziging wordt bereikt dat het maken van fouten geen grote gevolgen meer heeft voor burgers. Van bestuursorganen wordt verwacht dat ze gebruik maken van de nieuwe mogelijkheden die de wet biedt. 

Uitvoering twijfelt aan noodzaak

Volgens de medewerkers in de uitvoering is het maar de vraag of de wetswijziging wel zoveel verbetering brengt. Zo bleek uit de uitvoeringstoets die de VNG uitvoerde naar aanleiding van het oorspronkelijke wetsvoorstel. Medewerkers zeggen namelijk dat ze ook nu al, binnen de huidige wetgeving, vaak enkel waarschuwingen opleggen. Afzien van een sanctie kan in de huidige situatie namelijk al wanneer de inwoner heeft kunnen onderbouwen dat er geen sprake is van verwijtbaarheid. De VNG ziet het wetsvoorstel dan ook vooral als een bevestiging van de huidige uitvoeringspraktijk bij gemeenten.

Verplicht gesprek geschrapt

In het originele wetsvoorstel werden bestuursorganen ook verplicht eerst in gesprek te gaan met inwoners die een overtreding van de inlichtingenplicht hadden begaan. Elke overtreding zou dan direct maatwerk vragen. Dat is echter uit het voorstel gehaald na bezwaren van onder andere de VNG over de uitvoerbaarheid.