Van verantwoordingsterreur naar betekenisvolle informatie

Inmiddels hebben we met zijn allen vastgesteld dat de huidige manier van verantwoorden een kostbare zaak is, zowel voor gemeenten als jeugdhulporganisaties. Ik sprak al eerder over verantwoordingsterreur. Angst regeert en de huidige systemen zeggen niets over het effect: wat jongeren of gezinnen gehad hebben aan een behandeling of wat het een gemeente oplevert. We willen met zijn allen wel iets anders, maar we weten niet wat en we weten niet hoe. Met het gevolg dat we dubbele verantwoording afleggen of dat de verantwoording nietszeggend is.

Een voorbeeld: Er is een landelijk accountantsprotocol vastgesteld om rechtmatigheid te toetsen. Dat betekent dat jeugdhulpinstellingen op eenduidige wijze financiële verantwoording afleggen over geleverde diensten, zodat iedere gemeente gebruik kan maken van deze informatie. Dit protocol is bedacht om de administratieve lasten te beperken voor zowel gemeenten als zorgaanbieders.

Toch willen steeds meer gemeenten werken met een ‘eigen’ protocol. Dat betekent een aparte accountantscontrole, dubbele administratieve lasten en onnodige kosten. Zouden we als jeugdhulpaanbieders niet collectief moeten weigeren om nog langer in te gaan op extra vragen van gemeenten en regio’s?

Nog een voorbeeld: we hebben met elkaar afgesproken dat we incidenten binnen de jeugdzorg melden aan de Inspectie Jeugdzorg. Dit is een goede manier om met elkaar in gesprek te gaan over wat er mis kan gaan en hoe het in de toekomst anders moet. Maar in de praktijk leidt een melding bij de Inspectie Jeugdzorg tot het instellen van een intern onderzoek, een rapport, toetsing van maatregelen uit het rapport en om daarover vervolgens weer verantwoording af te leggen.

Er is weinig leereffect, geen gesprek dat leidt tot verbetering. Moeten we niet stoppen met deze standaard procedures, geregeerd door angst? Zou het niet beter zijn om een incident te zien als een mogelijkheid om met elkaar in gesprek te gaan over wat we hiervan kunnen leren?

Uit gesprekken die ik voer met controllers wordt pijnlijk duidelijk dat gemeenten en regio’s heel veel uitvragen, maar vaak niet weten wat ze precies moeten vragen en wat ze ermee willen bereiken. Er worden cijfers opgevraagd terwijl we veel liever in gesprek gaan over wat die cijfers betekenen: wat gaat goed en wat niet?

Binnen iHUB willen we het onderwerp verantwoording op een andere manier aanpakken. Wij denken dat een andere manier van verantwoorden  alleen kan als er een wezenlijke omslag komt in de huidige manier van werken. We zijn hierover al met gemeenten en accountants in gesprek, maar we willen alle partijen die te maken hebben met verantwoording betrekken om mee te denken over mogelijke oplossingen.

Tegelijkertijd willen we op zoek naar een andere vorm van verantwoording die de samenleving meer informeert over het effect: wat levert de jeugdhulp op? Dat begint met het stellen van vragen: wethouder, wat heeft u nodig om het gesprek over inkoop van jeugdhulp met de raad aan te gaan? Beleidsmaker, wat heeft u aan informatie van jeugdhulporganisaties nodig om daadwerkelijk te komen tot een adequate inkoop? Ouder, wat wil je weten van een aanbieder van jeugdhulp? Zou het helpen als wij als aanbieders van jeugdhulp onze resultaten inzichtelijk zouden maken voor iedereen? Of als cliënten de ontvangen jeugdhulp online kunnen beoordelen? Kunnen wij als jeugdhulpaanbieders garanderen dat wij ons vanaf 1 januari 2017 kwetsbaar opstellen, open en eerlijk durven te communiceren, zonder angst voor de media?

De gemeente heeft vanaf 1 januari 2015 de verantwoordelijkheid voor de jeugdhulp, laten we de gemeente dan ook in die positie zetten zodat ze zelf de verantwoordelijkheid kunnen nemen. En dat gaat naar mijn mening niet over ‘alles onder controle houden’ maar over vertrouwen en leren van elkaar.

Hans du Prie
Meer columns van Hans du Prie leest u hier.

Stel je vraag of deel je oplossing over het thema verantwoording op woensdagavond 2 november om 20:00 uur op ihub.nu/chat-mee