Ravijnjaar? Eerst realistisch begroten

Gemeenten staan op de vooravond van een grote financiële uitdaging. Vanaf 2026 ontvangen gemeenten gezamenlijk tussen de 2 en 3 miljard minder uit het Gemeentefonds dan in eerdere jaren. Het ‘ravijnjaar’ – zoals dit jaar wordt genoemd - komt eraan en als je de nieuwsberichten moet geloven is alleen bezuinigen een oplossing. Bij Van Dam Datapartners zien we de vermindering in de baten ook, maar we zien ook dat er qua bedrijfsvoering en gemeentefinanciën nog onbenutte kansen zijn in de manier waarop gemeenten de begroting opstellen. Wij kunnen daarbij helpen.

Gemeenten zijn zeer ambitieus en hebben de neiging om alles wat men geregeld wil zien in de begroting te verwerken. De afweging of een ambitie haalbaar is of überhaupt het gewenste effect/resultaat bereikt, wordt vaak beperkt gemaakt. Als er ruimte in de begroting is, wordt de ambitie financieel opgenomen. Ondertussen moet het reguliere werk ook doorgaan en het liefst zo efficiënt mogelijk. Het begrotingsproces is daarmee een ingewikkelde puzzel, want het schrappen van ambities doen gemeenten liever niet.

Grote overschotten

In de praktijk zien we het volgende scenario geregeld voorkomen: aan het einde van het jaar wordt gekeken of alles is bereikt wat college en de gemeenteraad wilden bereiken en dan blijkt dat er bij gemeenten miljarden op de plank zijn blijven liggen. In 2022 kwam dit volgens een berekening van BDO neer op ruim € 200,- per inwoner per jaar. Als oorzaak wordt aangegeven dat er onvoldoende personeel is en dat dus begrote wensen en plannen niet zijn uitgevoerd en/of dat er incidenteel extra geld is ontvangen. Meestal worden er dan in de volgende begroting extra medewerkers opgenomen om deze uitgestelde plannen (en onuitgegeven budgetten) alsnog te realiseren. In de volgende jaarrekening blijkt echter dat deze medewerkers niet zijn aangenomen, omdat er geen gekwalificeerd personeel voorhanden is. Als je dit weet, hoe realistisch is het dan om extra medewerkers te begroten? Zo bekeken wordt er dus niet realistisch begroot met grote overschotten tot gevolg.

Realistische budgetten

Van Dam Datapartners helpt gemeenten meer datagedreven te werken door bijvoorbeeld een met data onderbouwde realistische begroting te maken. Hiermee kun je als gemeente gerichte keuzes maken en de juiste ambities in het juiste jaar begroten. Door een goede planning te maken voor een jaar is er goed in beeld te brengen welke ruimte er daadwerkelijk is voor extra’s. Als je capaciteit hebt voor tien projecten per jaar, waarom dan meer projecten in de begroting opnemen? We zien vaak dat dat gebeurt. Door de budgetten op te bouwen met een Prijs (P) en Hoeveelheid (Q) component krijg je realistische budgetten, waar beter op te sturen is.

Onze oproep is dan ook om eerst realistisch te begroten, voordat er aan bezuinigen gedacht wordt. We verwachten zelfs dat er ruimte in de begroting overblijft als je realistisch begroot, waardoor bepaalde pijnlijke keuzes wellicht wat verzacht kunnen worden.