Een zwaluw, nog geen zomer

Als de voortekenen niet bedriegen, dreigt het komende week spannend te worden op de Algemene Ledenvergadering van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) in Maastricht. 

Gemeenten mogen zich dan uitspreken of ze vóór of tegen het onderhandelaarsakkoord zijn dat het VNG-bestuur in februari sloot met het rijk, de provincies en de waterschappen, het zogeheten Interbestuurlijk Programma (IBP). In gemeenteland ligt de gemaakte afspraak extreem gevoelig.

Erin is namelijk met zoveel woorden vastgelegd dat gemeenten in ruil voor een hogere algemene uitkering en een eenmalige rijksbijdrage van 100 miljoen euro afzien van verdere compensatie voor met name hun miljoenentekorten in het sociaal domein. Onderzoek van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB), dat op verzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en de VNG is gedaan, toont aan dat gemeenten in elk geval structureel tekort komen waar het om de bijstand gaat.

Het onafhankelijke adviesorgaan stelt voor dat het rijk de gemeenten daarvoor compenseert door een eenmalige afkoop van een fors deel van de in de voorbije jaren opgelopen tekorten. Minister Ollongren zou, in een poging om de ergste kou vóór het VNG-congres uit de lucht te halen, het ROB-advies kunnen overnemen door met een paar honderd miljoen in de tas naar Maastricht af te reizen. Wie in Den Haag voor dat bedrag tekent – Sociale Zaken of Financiën – is een tweede.

Maar of Ollongren met die geste het IBP-akkoord daadwerkelijk in veilige haven brengt, is nog maar de vraag. Gemeenten ervaren immers niet alleen grote tekorten op de bijstand, maar minstens zo erg op het gebied van de jeugdzorg – die andere gedecentraliseerde taak. De vrees is bovendien dat er nog nieuwe tekorten bijkomen, als gevolg van de invoering van het abonnementstarief voor de Wmo. Vanaf 2019 is het kabinet voornemens een vast tarief voor eigen bijdrage voor Wmo-voorzieningen van 17,50 euro per vier weken in te voeren, ongeacht het inkomen.

Gemeenten vrezen dat die maatregel een aanzuigende werking zal hebben op aanvragen voor bijvoorbeeld de huishoudelijke hulp. Als opwarmertje voor het congres kaartte de G40 deze openstaande rekeningen aan in een brandbrief aan het kabinet. Woensdag weten we hoe heet het wordt.