Bijdrage erfgoedbeleid Overijssel onduidelijk

De provincie Overijssel had hoge verwachtingen van de inzet op immaterieel erfgoed. Maar in hoeverre het beleid bijdraagt aan de doelen is lastig vast te stellen. De beleidsdoelen zijn moeilijk te meten en het is ingewikkeld om resultaten op ‘waarde’ te schatten. Daarbij werkt de provincie niet samen met lokale overheden. Zo heeft geen enkele Overijsselse gemeente een actief immaterieel erfgoedbeleid.

Immaterieel erfgoed is al het erfgoed dat niet tastbaar is. Het gaat meestal om culturele activiteiten die mensen ondernemen of organiseren. Voorbeelden van Overijssels immaterieel erfgoed zijn de Twentse krentenwegge, het bloemencorso in Sint Jansklooster, het Paasvuur Espelo en de gondelvaart in Giethoorn. Ook de Nedersaksische taal en cultuur is door UNESCO erkend als levend immaterieel erfgoed. Het zijn overigens niet de (decentrale) overheden die bepalen of iets immaterieel erfgoed is. Dat zijn de beoefenaars zelf. Overheden kunnen wel bijdragen aan een gunstig klimaat voor en de bescherming van het erfgoed.

Subsidies

De provincie Overijssel besteedde jaarlijks tussen de 2,3 en 2,5 miljoen euro aan immaterieel erfgoed. Dit geld kwam vooral via subsidies bij de organisaties terecht. Een belangrijke motivatie voor haar inzet is de maatschappelijk en economische waarde van erfgoed.

Te ambitieus

Maar in hoeverre dit bijdraagt aan de doelen van de provincie is lastig vast te stellen, concludeert de Rekenkamer Oost-Nederland. ‘Dit komt mede doordat er sprake is van beperkt meetbare doelen en het moeilijk is om resultaten op ‘waarde’ te schatten’, is te lezen in het onderzoeksrapport. De Gedeputeerde Staten (GS) hadden hoge verwachtingen van de inzet op immaterieel erfgoed. Hun toezegging om over de impact inzicht te geven is echter ‘te ambitieus gebleken’, constateert de regionale rekenkamer. Omdat er op project- en productniveau veel verschillende resultaten zijn, is het moeilijk om een totaaloverzicht te maken en te bepalen hoe deze resultaten bijdragen aan de beleidsdoelen. Laatstgenoemden zijn bovendien moeilijk te meten.

Knelpunten

Daarbij werkt de provincie tot op heden niet samen met lokale overheden. Geen enkele Overijsselse gemeente heeft op dit moment een actief immaterieel erfgoedbeleid. Dat terwijl erfgoedgemeenschappen het meest met gemeenten te maken hebben. Veel knelpunten die zij ervaren vallen onder de verantwoordelijkheid van lokale overheden. Denk aan vergunningverlening. Gemeenschappen ervaren de bureaucratische procedures en administratieve last als een grote barrière voor het uitoefenen van hun tradities, zo bleek uit eerder onderzoek van onderzoeksbureau Cultural Motion. Een aanvraag van 25 tot 30 A4’tjes is eerder regel dan uitzondering.

Sporadisch

Provincies en gemeenten hebben beleidsvrijheid bij hun inzet op immaterieel erfgoed. Er zijn geen landelijke wet- en regelgeving of bestuurlijke afspraken die hen tot iets verplichten. In de praktijk betekent dat er maar weinig provincies en gemeenten immaterieel erfgoedbeleid hebben ontwikkeld. Kennis over de culturele en maatschappelijke waarde is slechts sporadisch aanwezig. Volgens voormalig OCW-staatssecretaris Fleur Gräper-van Koolwijk (D66) onderschatten decentrale overheden wat erfgoedgemeenschappen soms kunnen bijdragen aan de economie en toerismesector. In april liet ze weten bestuurlijke afspraken te willen maken met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het Interprovinciaal Overleg (IPO) en de cultuurregio’s.