Wormerland biedt jeugdhulp die werkt

Versnipperde hulp in gezinnen met meervoudige, complexe problemen kost 100.000 euro per jaar en lost niets op. De gemeente Wormerland heeft twee gezinscoaches die buiten de regelgeving om mogen gaan. Om te doen wat nodig is, zolang het nodig is. ‘De reguliere weg helpt niet, dus het moet anders.’

Eigen plan en eigen budget

Maartje Sloots en haar collega Minke Veldkamp zijn als gezinscoach in dienst van de gemeente Wormerland. Het is een functie die eigenlijk niet bestaat en de naam dekt de lading ook niet goed. ‘Maartje en Minke doen veel meer dan coachen’, vertelt Loes Keijzer, beleids­medewerker jeugd. Zij worden ingezet in gezinnen die kampen met chronische ­problemen als armoede, schulden, werkloosheid, verslaving en die vaak al jaren versnipperde hulp krijgen die niet helpt. De gezinscoaches hebben mandaat om in samenspraak met het gezin een eigen plan van aanpak te ontwikkelen en hebben ook een eigen budget om hulp op maat te bieden. ‘Zij zijn regisseur en hulpverlener tegelijk en dragen bij aan de beleidsontwikkeling’, vertelt Keijzer.

Generatie op generatie

Toen Keijzer in 2018 accounthouder van het jeugdteam werd, ontdekte ze al snel dat het knelde in een aantal gezinnen. ‘Wormerland is een kleine gemeente, en dan valt het je al snel op dat je bepaalde namen bij meerdere loketten tegenkomt. Het zijn vaak gezinnen waar problemen van generatie op generatie worden doorgegeven. Complexe vraagstukken waarop de begeleiding vanuit het jeugdteam vastloopt.’

Kat-en-muisspel

In 2019 kwam Bert Hoenen, zelfstandig beleidsadviseur jeugd en gezin, naar Wormerland. Hij had een kant-en-klare oplossing voor het probleem dat Keijzer signaleerde. ‘Hij had in Aalsmeer ervaring opgedaan met de inzet van gezinscoaches en kon Minke Veldkamp en Maartje Sloots erbij leveren. Dat was precies waar ik naar op zoek was. Alles viel op z’n plek.’  In Aalsmeer was de inzet van de gezinscoaches een antwoord op de overlast die werd veroorzaakt door een groep van 25 jongeren met crimineel gedrag waaraan hulpverleners en politie al jaren de handen vol hadden. Ze kwamen uit tien gezinnen die vlak bij elkaar woonden. ‘Na een overval op een oude man ontstond er een kat-en-muisspel tussen hulpverlening en politie’, vertelt Bert Hoenen. ‘Een ervaren beleidsmedewerker stelde toen voor om met die gezinnen te gaan praten. Zij bleken al tien of twintig jaar steeds weer wisselende hulpverleners over de vloer te hebben. Zonder enig effect. De interventies pasten niet bij de gezinnen. Het was hulp waar ze niet om gevraagd hadden en die na drie maanden of hooguit een jaar weer stopte. Vaak is er dan wel wat bereikt, maar omdat de gedragspatronen in het gezin niet veranderen, volgt al snel de volgende crisis.’

Doen wat nodig is

Aalsmeer gooide het over een andere boeg en trok Sloots en Veldkamp aan. Zij gingen ieder in vijf of zes gezinnen zorg op maat bieden volgens het één-gezin-één-coach-principe. Niet voor een jaar of twee jaar, maar zo lang als nodig is om ouders op weg te helpen hun problemen duurzaam op te lossen zodat ze de verantwoordelijkheid voor de opvoeding van hun kinderen weer op zich kunnen nemen. De gezinscoaches zijn flexibel inzetbaar en ook buiten kantooruren en in het weekend bereikbaar voor de gezinnen.

Kosten gehalveerd

‘Dat lijkt duur, een coach met een case load van vijf of zes gezinnen’, stelt Hoenen, ‘maar uit diverse onderzoeken in meerdere gemeenten blijkt dat de hulp die deze multiprobleemgezinnen krijgen, gemiddeld 100.000 euro per jaar kost. Door de inzet van de gezinscoaches konden alle maatschappelijke werkers, opvoedcoaches en ambulante hulpverleners de deur uit en halveerden de kosten. De gezinscoaches verdienen hun salaris dus terug.’

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nummer 11, 9 juni 2023