Nog drie maanden Tozo, nu met partnerinkomenstoets

De steunregeling voor zelfstandig ondernemers wordt met drie maanden verlengd. In de verlenging gaat het inkomen van de partner wél een rol spelen. Dat brengt extra werk met zich mee voor gemeenten. Daar is Divosa, de vereniging van gemeentelijk directeuren in het sociaal domein, ‘niet heel blij mee’.

Gerechtvaardigd
Het kabinet maakte woensdag bekend dat de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) wordt verlengd met drie maanden. Dat betekent dat zzp’ers die getroffen zijn door de coronacrisis tot eind augustus een uitkering voor levensonderhoud kunnen krijgen. ‘Nog steeds derven veel ondernemers inkomsten. Daarom blijft ondersteuning voorlopig gerechtvaardigd’, schrijft het kabinet aan de Tweede Kamer. Het kabinet verwacht dat de regeling 700 miljoen euro gaat kosten. Aan de oorspronkelijke regeling, waar meer dan driehonderdduizend zelfstandigen gebruik van maakten, gaf het rijk in totaal al 2 miljard uit. Die gold voor drie maanden: maart tot en met mei.

Hardst nodig
In de eerste versie van de Tozo werden een aantal toetsen die gebruikelijk zijn in de bijstand voor ondernemers achterwege gelaten om de regeling zo snel mogelijk uitvoerbaar te maken voor gemeenten. Eén van die toetsen, de partnerinkomenstoets, zal in de verlenging (Tozo 2) wel toegepast worden. Daardoor zullen ondernemers wiens huishoudinkomen vanwege het inkomen van een partner nog boven het sociaal minimum ligt, geen gebruik meer kunnen maken van de regeling. ‘Het uitgangspunt daarbij is dat de ondersteuning daar terecht moet komen waar die ook het hardst nodig is’, licht het kabinet toe.

Nieuwe realiteit
Ook meldt het rijk dat zelfstandigen er rekening mee moeten houden dat ze te maken krijgen met een ‘andere economische realiteit waarbinnen het mogelijk geen optie meer is hun bedrijf op eenzelfde manier te blijven voeren zoals ze dat gewend waren te doen. Deze verlenging van de Tozo is er ook om zelfstandig ondernemers de tijd te geven om zich aan te passen aan die nieuwe realiteit.’

Out of order
Peter Heijkoop, wethouder in Dordrecht (werk en inkomen, CDA) en voorzitter van de VNG-commissie Participatie, Schuldhulpverlening en Integratie, sprak vanuit de VNG mee over de regeling. ‘We hebben aangegeven dat we het belangrijk vinden dat de regeling verlengd wordt. We zien allemaal dat de economie nog even out of order is, nog niet helemaal op gang gekomen. Voor veel zzp'ers is het echt nodig dat de regeling verlengd wordt.’

Moreel appel
Zoals gezegd werd het inkomen van de partner bij de Tozo 1 buiten beschouwing gelaten. Wel deed het kabinet een moreel appel op zelfstandigen om alleen een aanvraag te doen wanneer het echt nodig is. In hoeverre er ‘misbruik’ is gemaakt van de regeling door zzp’ers wiens partner nog genoeg inkomen had, is niet te zeggen: er werd immers niet naar gevraagd.

Sociale controle
Jos Huijts, procesmanager bij Divosa, de vereniging voor gemeentelijk directeuren in het sociaal domein, durft wel een gok aan: 'De indruk bestaat dat het wel voorkomt, maar dat het niet schering en inslag is. Onze insteek is dat we inschatten dat het meevalt. Maar we kunnen dat gewoonweg niet staven.’ Jurist Evelien Meester, Tozo-expert bij Stimulansz, kennis- en adviespartner van gemeenten: ‘Zo'n moreel appel werkt, weten we vanuit de gedragspsychologie.’ Ook Maarten Post, voorzitter van branchevereniging ZZP Nederland, gelooft niet dat oneigenlijk gebruik veel voorkwam: ‘Als er mensen zijn die de Tozo aanvragen terwijl hun vrouw zesduizend euro verdient, nou, dan is er wel sociale controle in Nederland, dat laat men niet van z’n kant gaan. Dat lijkt heel weinig voor te komen. Ik denk dat onze mensen hebben laten zien dat ze de Tozo pas aanvragen als het echt nodig is.’

Draagvlak
Wethouder Heijkoop is iets minder optimistisch. ‘We weten niet hoe vaak, maar het komt wel voor. Als aanvragen niet volledig zijn, dan bellen we er achteraan. Soms blijkt dan dat er nog een ruim inkomen van een partner is. Die aanvragen waren keurig rechtmatig voor de Tozo, maar je kunt je afvragen of je de uitkering voor die mensen ook wil verlengen.’ In die zin begrijpt Heijkoop de beslissing van het kabinet om de partnerinkomenstoets nu wel toe te passen. ‘Vanuit het publiek belang en het draagvlak voor de voorziening vind ik het te verdedigen.’

Tijdvreter
‘Maar het moet geen zware toets zijn. Dan kost het ontzettend veel uitzoekwerk en dan lopen alle sociale diensten compleet vast’, voegt Heijkoop toe. Het extra werk is ook de reden dat Divosa liever heeft dat de toets helemaal achterwege wordt gelaten. Jos Huijts: ‘We zijn daar niet heel blij mee. Dat betekent extra werk, extra controleren, extra berekenen. We weten dat dat een pittig karweitje is, een tijdvreter.'

Duizenden uren
Heijkoop beaamt dat de sociale diensten het nu al druk hebben. ‘Gemeenten zijn nu volle bak bezig om de voorschotten te gaan beschikken. Bij ons kost dat al vele duizenden uren, meer fte's dan we beschikbaar hebben. Bij alle afdelingen moeten we er mensen bijhalen. De partnerinkomenstoets zal ook wat extra capaciteit vragen. Je hebt nu de afhandeling van Tozo 1 én het intekenen van aanvragen voor Tozo 2. Dat vergt van gemeenten een uiterste krachtsinspanning.’ Wel nuanceert hij dat in zijn gemeente een derde van de aanvragen voor de Tozo van alleenstaanden komt. Voor die groep hoeft dus ook geen extra toets uitgevoerd te worden.