Te weinig hulp voor harde kern in bijstand

Geen vaste woonplaats, bergen schulden, een verslaving of ervaring met huiselijk geweld: ongeveer de helft van de mensen in de bijstand heeft, naast hun uitkeringssituatie, te maken met dit soort problemen.

Ze staan het vinden van werk vaak in de weg. Toch zijn sociale diensten en het UWV, als het mensen met een WW-uitkering betreft, niet goed in staat hiermee om te gaan. Een onderzoek van de Inspectie Werk en Inkomen (‘Maatwerk bij Meervoudigheid’) maakt dit duidelijk.

De Inspectie (Iwi) constateert een hele reeks tekortkomingen in de dienstverlening aan wat ze de ‘harde kern van de bijstand’ noemt. Het is belangrijk de problemen vroeg op te sporen, maar dat gebeurt te weinig. Klantmanagers vragen niet altijd door, terwijl juist deze cliënten door slechte ervaringen met hulpverleners doorgaans niet geneigd zijn zelf meteen de vuile was op tafel te gooien. Problemen komen vaak pas aan het licht, als er al veel tijd en moeite is gestoken in iemand. Hoewel de inspectie schat dat 50 tot 70 procent van de bijstandsgerechtigden kampt met zogeheten multiproblematiek, zijn er weinig gespecialiseerde klantmanagers.

Specialisatie is volgens de inspectie wel het meest efficiënt en in het belang van de cliënt. Uit de enquête blijkt dat de caseload van de klantmanagers flink uiteen loopt: ze begeleiden tussen de veertig en driehonderd klanten tegelijk. Te hoge caseload werd in de enquête en interviews die de inspectie hield als belangrijkste knelpunt ervaren.

Ook op andere punten schiet de dienstverlening tekort: als de andere problematiek aan het licht komt, wordt vaak niet goed doorverwezen naar andere instellingen. Daarbij constateert de inspectie dat de verantwoordelijkheid voor de situatie te makkelijk vooral bij de cliënt wordt gelegd. Juist deze groep heeft daar moeite mee. De balans tussen verantwoordelijkheden van de cliënt en die van de professional behoeft dan ook blijvend aandacht, staat in het onderzoeksverslag.

Ten slotte constateren de onderzoekers dat de informatie-uitwisseling tussen samenwerkende partijen niet goed is en ondersteuning bij automatisering en regis tratie ontbreekt. In een reactie onderschrijven VNG en Divosa, de vereniging van managers van de sociale diensten, de conclusie dat de dienstverlening beter kan. Hoop op verbetering temperen zij, met een verwijzing naar de forse bezuinigingen die het kabinet aankondigt op de re-integratiebudgetten.

Het UWV is het, anders dan VNG en Divosa, niet eens met de conclusie dat de samenwerking met zorg en onderwijs moet verbeteren. De instantie ziet het aan het werk helpen van mensen als primaire taak en blijft erbij dat het aanpakken van problemen die het vinden van werk in de weg zitten, primair door de cliënt zelf moeten worden aangepakt.

Staatssecretaris Paul de Krom van Sociale Zaken wil met alle partijen afspraken maken om de geconstateerde knelpunten aan te pakken, schrijft hij in een brief aan de Tweede Kamer. De krom zegt van hen minstens te verwachten dat ze in staat zijn problemen te signaleren en dat ze kunnen doorverwijzen naar specialistische hulpverleners.