Meer focus op talent ondernemer bij bijstandsverlening

Een recente wetenschappelijke publicatie zet vraagtekens bij de manier waarop de levensvatbaarheid van kleine en middelgrote bedrijven al decennialang wordt getoetst. Dit onderzoek, uitgevoerd door promovendus Han Dieperink, wijst uit dat er te veel nadruk ligt op financiële indicatoren en te weinig op de competenties van de ondernemer. Het Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK) wil een verandering in het beleid van gemeenten en hun steun aan zelfstandigen.

Levensvatbaarheid

In Nederland wordt het begrip ‘levensvatbaarheid’ van kleine en middelgrote bedrijven al decennialang getoetst, met name in het kader van financiële steun door gemeenten via de Bijzondere Bijstand Zelfstandigen (BBZ), bedoeld voor zelfstandigen die tijdelijk in financiële problemen verkeren. De beoordeling of een bedrijf levensvatbaar is, bepaalt of een ondernemer aanspraak kan maken op financiële ondersteuning.

IMK

Het Instituut voor het Midden- en Kleinbedrijf (IMK), waar Dieperink jarenlang directeur van was, speelt hierin een centrale rol. Het IMK beoordeelt momenteel in meer dan de helft van de Nederlandse gemeenten ondernemers in nood en adviseert over hun levensvatbaarheid. Michiel Hordijk, de huidige directeur van het IMK, legt uit: ‘Levensvatbaar voor de BBZ betekent dat iemand de komende drie jaar in het inkomen kan voorzien en bepaalde noodzakelijke investeringen kan doen.

Lokale eisen

Afhankelijk van specifieke eisen per branche en per gemeente velt het IMK een oordeel. Dat kan behoorlijk specifiek zijn. ‘Zo heeft de afgelopen jaren bijvoorbeeld het besluit van de gemeente Amsterdam om strenge duurzaamheidseisen voor auto’s door te voeren gevolgen gehad. We kijken dan bijvoorbeeld ook of iemand wel in staat is om te investeren in een elektrische bestelbus.’

Nieuwe wetenschappelijke inzichten

In zijn eerste wetenschappelijke publicatie in een Amerikaans tijdschrift toont Dieperink aan dat traditionele levensvatbaarheidsonderzoeken te eenzijdig zijn. De gebruikte modellen gebruiken vooral financiële ratio’s, en dat schiet tekort als bedrijven in crisis verkeren. In plaats daarvan blijkt dat ondernemerskenmerken, zoals veerkracht en flexibiliteit, cruciaal zijn voor succes of falen.

Competenties

Hordijk: ‘Op dit moment neemt het IMK bij de beoordeling van de levensvatbaarheid al ondernemerscompetenties en veerkracht mee, maar financiële cijfers wegen nog het zwaarst. Dit onderzoek toont aan dat de veerkracht van een ondernemer ook enorm belangrijk is. Zeker bij kleinere ondernemingen kunnen goede ondernemers vaak nog een weg naar een oplossing vinden als het financieel tegenzit.’

Praktijkvoorbeelden

Het onderzoek analyseerde 520 levensvatbaarheidsonderzoeken van Nederlandse bedrijven tussen 2011 en 2019 en concludeert dat ondernemers met veel competenties aanzienlijk meer kans hebben om hun bedrijf te redden, zelfs als hun financiële situatie op dat moment zwak is. Omdat het ontvangen van BBZ afhangt van de levensvatbaarheid betekent dit ook dat ondernemers die wél in staat zijn hun bedrijf te redden, soms geen ondersteuning ontvangen, terwijl bedrijven zonder toekomstperspectief soms onterecht hulp krijgen.

Toetsen

Voor de beoordeling van de competenties wordt een toets gemaakt door de ondernemer in kwestie. ‘Wij meten dit al decennia, dus daar zijn goede meetinstrumenten voor. We kijken bijvoorbeeld of iemand de competenties heeft om te reageren op een crisis. Als ondernemer moet je veerkracht hebben. Zo zag je tijdens corona dat een deel van het MKB enorm creatief omging met de tegenslagen, terwijl een ander deel heel erg ging leunen op de overheidssteun die er was.’

Kritischer kijken

Het belang van het wijzigen van de toetsingscriteria is dan ook niet om het voor ondernemers makkelijker te maken om overheidssteun te krijgen, vertelt Hordijk. ‘Ik verwacht dat het aantal positieve levensvatbaarheidstoetsen in het begin met een paar procent toeneemt, maar over de lange termijn gaat het erom dat we kritischer kunnen kijken naar de ondernemer zelf en een betere inschatting kunnen maken of een onderneming het gaat redden. Dat betekent ook dat een ondernemer met weinig competenties minder snel BBZ ontvangt.’