Te kleine voet

Ook mensen met schulden hebben recht op leven. Wanneer een deurwaarder beslag op loon legt, moet een deel van het inkomen beschikbaar blijven. Dat is de wettelijk vastgestelde ‘beslagvrije voet’. Met nèt voldoende huishoudgeld om de huur en de energierekening te betalen en de noodzakelijke boodschappen te doen. De rest gaat naar de schuldeisers. Tot zover de theorie.

Want de praktijk is toch echt anders. Uit cijfers van sociaal raadslieden Rijnstad Arnhem blijkt dat in driekwart van de gevallen de beslagvrije voet te laag wordt vastgesteld. Met een gemiddelde van zo’n € 243 per maand. Vertaald naar landelijke cijfers gaat het al gauw om tientallen miljoenen euro’s die teveel worden geïnd. De schulden worden dan weliswaar sneller afgelost, maar er komen nieuwe schulden en schuldeisers bij.

Het is namelijk een hele klus om die beslagvrije voet vast te stellen. Vaak ontbreekt de benodigde informatie, zoals de huur, huurtoeslag, premie ziektekostenverzekering en de zorgtoeslag. Dat komt weer door een te kort aan kennis en vaardigheden bij de debiteur, en de ondoorzichtige wijze van inwinnen van informatie door invorderingsafdelingen van de overheid en de deurwaarder.

Zelfs als de debiteur wéét dat het voor z’n eigen bestwil is, verloopt het aanleveren van gegevens vaak moeizaam. Het hoofd is te vol. Geldgebrek en stress wegens schaarste belemmert je denken en functioneren. Dat neemt bandbreedte in beslag waardoor je geen ruimte hebt om dat te doen wat nodig is om uit de situatie te komen. Deze theorie plaatst begrippen als zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid in een heel ander perspectief.*

Wanneer je er voor wil zorgen dat de beslagvrije voet vaker klopt, dan moet je een beslagvrije voet ontwerpen die van minder factoren afhankelijk is en ieder geval minder afhankelijk is van informatie van de debiteur. De beroepsorganisatie van deurwaarders (KBvG) komt dit jaar met een preadvies  om tot een verbetering van de beslagvrije voet te komen. Hopelijk leidt dit tot verbetering.

Maar wat doet de overheid intussen? Die bedenkt er, naar ik aanneem onbedoeld, nog een paar regels bij waardoor het probleem alleen maar groter wordt. Met het wetsvoorstel maatregelen Wwb wordt de kostendelersnorm (lagere bijstandsnorm bij woningdeling) ingevoerd in de beslagvrije voet. En het wetsvoorstel Hervorming kindregelingen regelt dat ook het kindgebonden budget een onderdeel wordt van de beslagvrije voet.

Als deze beide wetswijzigingen doorgevoerd worden zal het nog vaker voor komen dat de beslagvrije voet door informatiegebrek te laag wordt vastgesteld. Èn die beslagvrije voet zal nog lager worden vastgesteld dan nu het geval is. 

Het is nog niet te laat. Deze desastreuze wetsvoorstellen zijn nog niet door de Eerste Kamer aangenomen. De Landelijke Organisatie Sociaal Raadslieden (LOSR/MOgroep) doet in het rapport “Ten hele gekeerd” een aantal verbetervoorstellen waardoor de problemen in ieder geval niet groter worden dan ze nu al zijn. Eerste Kamer, maak een pas op de plaats en vraag om een herstelwet.

André Moerman
Meer columns van André Moerman vindt u hier.

* Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen. Maven Publishing 2013