Swiebertje

U als lezer van deze website bent waarschijnlijk goed vertrouwd met de regionale samenwerking tussen gemeenten, aangevuld met UWV op de Werkpleinen. Een prestatie om trots op te zijn op die plaatsen waar daadwerkelijk een gemeenschappelijke werkgeversbenadering is gerealiseerd en klantgegevens en vacatures via een gedeeld systeem bij elkaar gebracht worden. Aan de andere kant, een samenwerkingsproces met een zeer lange aanloop en nog altijd niet volledig waargemaakte ambities.

Samenwerking op het domein van werk en inkomen blijkt nog te veel een keuze te zijn, die tot dusverre niet door iedereen wordt gemaakt. Niet door enkele eigenwijze uitvoerders. Niet door sommige lokale en landelijke politici, die wel weten dat de tijd van Swiebertje achter ons ligt, maar voor de publieke tribune toch liever vasthouden aan eenvoudige, hiërarchische uitvoeringsmodellen. Voor hen lijkt het ‘politieke primaat’ maar één, lokale uitvoerder aan te kunnen – Bromsnor moet wel iemand de schuld kunnen geven - waarbij op de koop toe wordt genomen dat werkzoekenden dan noodgedwongen zijn aangewezen op een half gevuld buurtwinkeltje. Wie evenmin kiezen voor regionale samenwerking zijn sommige economische theoretici, die vasthouden aan een heilig geloof in financiële prikkels onder alle omstandigheden. Ook als de publieke dienstverlening aantoonbaar gebaat is bij uitvoering binnen lokaal, regionaal en landelijk opererende netwerken. Dit om aansluiting te vinden bij de wensen van werkgevers en werkzoekenden, schaalvoordelen te benutten en gebruik te kunnen maken van elkaars specialismen.  

Ondertussen verbinden in Silicon Valley allerlei bedrijven hun identiteit met die van hun partnerorganisaties. Dell plakt Windows XP stickers op zijn laptops. Windows vent de nauwe samenwerking uit met chipsfabrikant Intel enzovoorts. En ook kleinschalige IT-bedrijven smeden allerlei allianties, zien medewerkers van de een naar de ander vertrekken of zelf een nieuw idee uitbouwen. Met als resultante een buitengewoon dynamische ontwikkeling van producten en diensten. Samenwerking als levenshouding om boven te komen drijven en te blijven.  

Ook dichter bij huis is het denken gemeengoed dat we leven in een netwerksamenwerking, waarin veranderingen steeds sneller gaan en organisaties zich open moeten stellen voor allianties, waarin ze soms de boventoon voeren, maar soms ook neven- of zelfs ondergeschikte rollen vervullen. De Nederlandse bestuurskunde predikt nu al enkele decennia het belang van netwerken van overheidsorganisaties, stakeholders en marktpartijen om de mondige en veeleisende burger maatwerk te bieden tegen een zo laag mogelijke prijs.

We zien ook vele voorbeelden waarin dit denken in de praktijk wordt gebracht. Zo is binnen mijn organisatie de dienstverlening van het UWV-werkbedrijf nauw verweven geraakt met de dienstverlening van de uitzendbranche. UWV ontsluit voor werkzoekenden vacatures die uitzendbedrijven onderling liever voor zichzelf houden. De uitzendbranche organiseert met UWV ‘speed dates’, vanuit het besef dat uitzendwerk voor veel werkzoekenden een laagdrempelige stap is naar de arbeidsmarkt. Een voorbeeld vanuit onze backoffice vormen de bundeling en uitbesteding van de rekenfaciliteiten voor de diverse uitkeringen die UWV verstrekt, wat tot zeer forse besparingen leidt. Ook maken steeds meer organisaties gebruik van de schat aan gegevens in de polisadministratie, die op zichzelf weer het product is van samenwerking tussen de Belastingdienst en UWV. En zo kennen ook gemeenten vele voorbeelden van succesvolle samenwerking.

Nu staan we aan de vooravond van ingrijpende beleidswijzigingen en bezuinigingen op lokaal en landelijk niveau, die een zware wissel kunnen trekken op de samenwerking op het domein van werk en inkomen. Laat ik me beperken tot UWV: de bezuinigingen uit het Regeerakkoord leiden tot een ingrijpend herontwerp van de dienstverlening door het Werkbedrijf. Onvermijdelijk trekt UWV zich terug op een beperkter aantal werkpleinen en maakt onze opdrachtgever scherpe keuzes welke diensten ‘de kleinere overheid’ nog aanbiedt. Al even onvermijdelijk zal dit leiden tot aanpassing van de samenwerking met gemeenten. Maar hier liggen ook kansen. Om de arbeidsmarkt als uitgangspunt te nemen voor de organisatie van de dienstverlening. Om daarbij efficiënt en effectief gebruik te maken van elkaars sterke kanten. Om dubbelingen in de dienstverlening er rücksichtslos eruit te snijden. Financieel moet het. En het kan ook, als gemeenten en UWV kiezen voor samenwerking als levenshouding. Zodat we gezamenlijk proberen Swiebertje de netwerksamenleving binnen te loodsen.

Titus Livius