Stap af van ‘uurtje factuurtje’?

Het ontbeert gemeenten vaak aan gerichte en actuele sturingsinformatie in het sociaal domein. Die is echter cruciaal om grip te krijgen op de gemeentelijke uitvoering en kosten. Gemeenten die de bekostigingssystematiek pxq (prijs maal hoeveelheid) hanteren, moeten overwegen op een andere systematiek over te stappen. Het instellen van budgetplafonds lijkt onontbeerlijk.    

Kostenstijging

Deze aanbevelingen doet PBLQ na analyse van rekenkameronderzoeken die op verzoek van Divosa is gemaakt. Op basis van die analyse komt PBLQ met vijf aanbevelingen voor gemeenten om de tekorten in het sociaal domein, en met name in de jeugdzorg, tegen te gaan. De gemeentelijk uitgaven voor de jeugdzorg stegen tussen 2015 en 2018 met 42 procent, brengen PBLQ en Divosa in herinnering. Het gat tussen de rijksbijdragen en de gemeentelijke jeugdzorguitgaven bedroeg in 2018 1,4 miljard euro. Het beroep op de jeugdzorg nam tussen 2015 en 2018 met dertien procent toe.

Eerder ingrijpen

Veel rekenkamers constateren dat beschikbare informatie over onder meer aantallen cliënten, doorlooptijden en bereikte resultaten ontoereikend is, noteert PBLQ. Vaak hebben gemeenten onvoldoende of geen actueel zicht op de uitgaven in het sociaal domein. Als die informatie wél voorhanden is, kunnen gemeenten bij – dreigende – overschrijdingen eerder ingrijpen. ‘Investeer in de informatievoorziening over de inrichting, voortgang en opbrengsten van het beleid’, luidt dan ook de eerste aanbeveling van PBLQ.

Budgetplafonds

Gemeenten moeten overwegen af te stappen van de bekostigingssystematiek ‘pxq’ (‘uurtje factuurtje’). Die leent zich ‘niet optimaal’ voor beheersing van de kosten, stelt PBLQ. Gemeenten moeten alternatieven als resultaat- of populatiebekostiging onderzoeken. ‘Daarnaast lijkt een verschuiving van open-eind bekostiging, naar ten minste het instellen van budgetplafonds noodzakelijk.’ Hiermee kunnen gemeenten meer grip op de inkoop en het resultaat krijgen. Bij nieuwe aanbestedingen moet goed naar eventuele raamovereenkomsten worden gekeken. Mogelijk dat de huidige niet de mogelijkheden bieden om op iets anders dan kosten te sturen.

Bijsturen

Gemeenten moeten daarnaast afspraken maken met verwijzers. Om grip te krijgen op niet-gemeentelijke toegangspoorten, zoals huisartsen, is het raadzaam om collectieve meerjarenafspraken te maken, stelt PBLQ. ‘Een goede samenwerking met diverse verwijzers, waarin afspraken zijn gemaakt over gedeelde verantwoordelijkheid, doelstellingen en partnerschap draagt eraan bij dat de omvang van de te verstrekken zorg en ondersteuning gemonitord en bijgestuurd kan worden.’

Prikkelen

Met aanbieders moeten afspraken worden gemaakt over een uniforme wijze van informatievoorziening en verantwoording. Alleen dan is monitoring mogelijk. Aanbieders moeten door gemeenten worden geprikkeld om beter samen te werken, zodat zorg tijdig kan worden op- en afgeschaald. ‘Deze prikkel ontbreekt momenteel veelal, omdat de huidige wijze van bekostiging eerder stimuleert een cliënt langer in zorg te houden dan de samenwerking met andere aanbieders op te zoeken’, aldus PBLQ.

Kaderstellen

Tot slot moet de relatie met de gemeenteraad worden versterkt. Om te beginnen moet de informatiebehoefte van de raad in kaart worden gebracht. De raad moet goed en tijdig worden geïnformeerd over relevante ontwikkelingen. De raad kan dan beter zijn kaderstellende en controlerende functie uitoefenen.