Twee keer zoveel asielzoekers voor rijke gemeenten

Gemeenten met welvarende en hoogopgeleide inwoners moeten volgens de regels van de Spreidingswet tot wel twee keer zoveel asielzoekers per hoofd van de bevolking opvangen dan armere gemeenten. Dat blijkt uit berekeningen gedaan door Binnenlands Bestuur. In de formule die het rijk gebruikt om tot een indicatieve verdeling per gemeente te komen is opleidingsniveau, inkomen en werk van de inwoners van groot belang.

Amendement SP

Dat er bij de verdeling van het aantal asielzoekers over de gemeenten rekening wordt gehouden met de welvarendheid van de inwoners is te danken aan een amendement van de SP, waarmee de Tweede Kamer in oktober instemde. ‘Niet meer alleen gemeentes als Hoogeveen en Heerlen, maar ook gemeentes als Blaricum en Bloemendaal moeten asielzoekers op gaan vangen. Het afwentelen van de opvang van asielzoekers op arme gemeentes moet stoppen’, zo was de motivatie van Kamerlid Jasper van Dijk.

'SES-WOA'

Concreet stelde de SP voor de zogenaamde ‘SES-WOA’ score te gebruiken om te komen tot een indicatieve verdeling per gemeente. Dat is een relatieve score, waarmee duidelijk wordt hoe inwoners van een gemeente het ten opzichte van elkaar doen als het gaat om welvaart, opleidingsniveau, en werk. Gemiddeld is dit cijfer ongeveer ‘0’. Tijdens een Webinar gaf de VNG vorige week uitleg over de toepassing van die score bij het komen tot de asielverdeling.

Heerlen

Wat blijkt: de welvaartsscore van een gemeente heeft een aanzienlijk effect op de indicatieve verdeling van asielzoekers die het rijk gaat maken. Van rijke gemeenten wordt verwacht dat zij per inwoner tot wel twee keer zoveel asielplekken beschikbaar stellen. Als voorbeeld kan men bijvoorbeeld kijken naar de gemeenten die de SP in haar amendement aanhaalt. Heerlen (met een SES-WOA score van -0,301 de laagst scorende gemeente van Nederland) zal van het rijk 326 asielzoekers moeten opvangen. Met een gemiddelde welvaart zouden dat er ruim 500 zijn, uitgaande van een totale landelijke opgave van 96.000 gevraagde plekken.

Bloemendaal

Andersom is er een gemeente als Bloemendaal. Met slechts 23.922 inwoners is het een kleine gemeente. Een gemeente met een gemiddelde welvaartsscore zou van het rijk daarom slechts 128 asielzoekers moeten opvangen. Echter is Bloemendaal na Rozendaal de meest welvarende gemeente van Nederland. Daarom is de opgave van het rijk niet 128, maar 172 asielzoekers. Waar er in Heerlen één asielzoeker per 268 inwoners moet worden gehuisvest, is dat er in Bloemendaal één per 139 inwoners.

Kijkt alleen naar inwoners

Opmerkelijk is dat er in de verdeling geen rekening wordt gehouden met de financiële draagkracht van het lokale bestuur. De gemeente Rotterdam, waarvan recent nog bleek dat het financieel gezien de gezondste grote gemeente van Nederland is, heeft de op één na laagste SES-WOA score. Hierdoor moet Rotterdam 2.596 asielzoekers een plek geven. Dat zouden er maar liefst 3.551 zijn wanneer de inwoners een gemiddelde welvaart kenden, en 4.773 als de inwoners net zo rijk waren als die in Bloemendaal.

Rozendaal

Het lijkt erop alsof gemeenten nog niet allemaal op de hoogte zijn van het belang van de verdeelsleutel. Zo zei Ester Weststeijn, de burgemeester van Rozendaal, (de gemeente met de meest welvarende inwoners van Nederland) recent dat haar kleine gemeente maar zes asielzoekers zou moeten gaan opvangen. In werkelijkheid zijn dat er veertien. Over de mogelijke komst van zes asielzoekers zei Weststeijn al dat er in het miljonairsdorp geen geschikte plek is.

Indicatief

Een belangrijke disclaimer bij de genoemde cijfers is dat het gaat om een indicatieve opgave. Gemeenten krijgen tot november de tijd om zelf plekken aan te bieden bij de provincie. De provincie gaat in overleg met gemeenten om te komen tot een provinciaal plan. Dat hoeft niet één op één overeen te komen met de verdeling die het rijk maakt. Provincies en gemeenten mogen onderling afspreken om bijvoorbeeld de asielopvang te centreren. Pas als het provinciale plan onvoldoende is gaat het rijk over tot het aanwijzen van gemeenten die plekken moeten aanbieden.