Meer grip op jeugdzorg

Overal in het land doen gemeentelijk beleidsambtenaren Wmo en jeugdzorg hun uiterste best de juiste informatie naar boven te halen over gebruik en effecten van voorzieningen in het sociaal domein. Twee jaar na de transitie van zorg naar de gemeenten is de worsteling nog immens. Goede dashboards kunnen uitkomst bieden. Mits de informatie correct en actueel is. Daar zit wel een probleem.

Lokale zorgmeter Nijmegen
In Nijmegen zag de lokale rekenkamer met lede ogen het gebrek aan sturing in het sociaal domein aan. In zijn vernietigend rapport ‘Sturen op zorg’ geeft de rekenkamer in het voorjaar van 2017 aan dat de Nijmeegse gemeenteraad niet of nauwelijks beschikt over bruikbare informatie om te kunnen (bij)sturen op de realisatie van de doelen van de Wmo en jeugdhulp.

Er zijn geen concrete kerndoelen, en het ontbreekt aan ‘een robuuste set van indicatoren’, die langere tijd achter elkaar frequent worden gemeten. Ook is er geen planmatige monitoring van beleidsresultaten.

In Nijmegen heeft de rekenkamer nu doorgepakt met de ontwikkeling van de lokale zorgmeter, die gegevens aan elkaar koppelt en beleidsstukken en –resultaten veel makkelijker digitaal vindbaar maakt. Met gebundelde informatie en zoektermen die je op het goede spoor zetten. Maar deze zorgmeter moet nu vooral worden gevuld met juiste en actuele informatie en vervolgens goed bijgehouden, benadrukt de rekenkamer.

Outcome en CBS
Het gebrek aan juiste indicatoren om zorg(effecten) te meten is overal in het land een probleem. De VNG en het Nederlands Jeugdinstituut zijn hard bezig om samen met het CBS de definities bij de landelijke indicatoren vast te stellen, in het project Outcome.

De indicatoren richten zich op de resultaten van jeugdhulp. Een lastige klus, want het meten van outcome en de gegevens vervolgens benutten voor sturing verschilt per doelgroep, type hulp, branche of professie. Het zal dan ook pas in 2019 klaar zijn, en veel gemeenten vinden dit te laat.

Bovendien krijgt het CBS dan steeds enkele maanden om alle gegevens te verwerken. Kun je met zo’n vertraging wel tijdig sturen, vragen gemeenten zich af. In verschillende regio’s worden daarom nu eigen initiatieven genomen om actuele, eenduidige data van zorgaanbieders te verlangen.

Vijftien samenwerkende gemeenten in Rotterdam-Rijnmond willen hun jeugdhulp al vanaf 2018 goed monitoren. Om gericht te kunnen sturen, willen zij vooral snel goed inzicht krijgen in de kwalitatieve en kwantitatieve ontwikkelingen van de regionale jeugdhulp. Zij zoeken daarbij wel aansluiting bij de werkgroep Outcome van VNG/NJi/CBS, maar stellen waar nodig zelf definities voor indicatoren vast.

Flitsend dashboard
In de regio West-Brabant-West is het regionale zorg- informatie en inkoopteam (ZI²T) ook hard bezig met de bouw van een eigen informatiestelsel voor de jeugd. ‘We willen gemeenten maandelijks sturingsmogelijkheden bieden. Dit doen we op basis van eigen data over de gemeentelijke toegang, het zorggebruik en voorliggend veld, de inzet van collega’s in andere domeinen en het budget’, vertelt informatiemakelaar Marga Hoondert. Daartoe heeft het inkoopbureau met Microsoft PowerBI een flitsend dashboard gemaakt, met twaalf rapporten die alle informatie visualiseert.

Co-creatie
De gemeente Utrecht kiest op haar beurt voor een net andere insteek. Niet alleen prestatie-indicatoren staan centraal, maar ook co-creatie. Daarvoor is een helder sturingsmodel ontwikkeld, waarin zowel de harde als zachte kanten van het sturen op kwaliteit van zorg staan beschreven, de cijfers versus de inhoud dus. Sturing vindt vooral plaats via kwartaalgesprekken met zorgaanbieders en professionals. Utrecht stuurt niet alleen op verantwoording van de harde kant, maar willen juist ook in gesprek over de zachte, inhoudelijke kant.

Lees het hele artikel in Binnenlands Bestuur nr. 21 van deze week (inlog)