Sociale basis beïnvloedt Wmo-uitgaven beperkt

Hoewel investeringen in de sociale basis de Wmo-maatwerkuitgaven beïnvloeden, vormen ze slechts een kleine factor. Er zijn veel meer ‘beïnvloedende factoren’, zoals vergrijzing, het abonnementstarief, en het wel of niet mogen voeren van inkomenspolitiek.

Houdbaarheid

Dat concluderen het Verwey-Jonker Instituut, Bureau Anderzoek en BMC in een gezamenlijk onderzoek naar de sociale basis en de houdbaarheid van de Wmo. Aan de analyse hebben de gemeenten Den Haag, Landgraaf, Nieuwegein, Tilburg, Veendam en Venlo deelgenomen.

Illusie

De zes gemeenten zijn het erover eens dat investeringen in de sociale basis bijdragen aan het verlagen van de kosten van Wmo-maatwerkvoorzieningen. Zij hebben niet de illusie of behoefte om precies te kunnen zeggen hoeveel die kosten dalen.

Opboksen

De gemeenten geven echter ook aan dat de sociale basis en de gemeentelijke rol daarin slechts één kleine factor is. In de gesprekken komen voorbeelden langs die volgens betrokkenen van veel grotere invloed zijn op de Wmo-uitgaven. Denk aan de vergrijzing, het abonnementstarief, het wel of niet mogen voeren van inkomenspolitiek, jurisprudentie over welke vormen van ondersteuning wel of niet een algemene voorziening mogen zijn, de oorlog in Oekraïne, en de energiecrisis. ‘Er zijn ontzettend veel oorzaken waar je geen invloed op hebt’, zegt een gemeente. De medeweker heeft het gevoel ‘tegen een stroom in’ te roeien. ‘Je kunt niet opboksen tegen de impact van vergrijzing, het abonnementstarief of een oorlog’, aldus de ambtenaar.

Dubbele vergrijzing

De komende jaren neemt de druk op de betaalbaarheid en toegankelijkheid van professionele zorg toe. Deels komt dat door de zogenoemde ‘dubbele vergrijzing’: de groep ouderen in de bevolking neemt toe én de gemiddelde leeftijd komt steeds hoger te liggen. Naar verwachting heeft dit verschijnsel grote gevolgen op de zorgvraag en de arbeidsmarkt. Gemeenten merken dat ze deze ontwikkeling kunnen afremmen, onder andere door te investeren in de sociale basis.

Bezuinigingen

Maar reken jezelf niet rijk en boek geen investeringen in als besparing op maatwerk, zo luidt het advies van de onderzoekers. Er zijn veel meer ‘beïnvloedende factoren’. Daarbij betalen investeringen in de sociale basis zich vaak pas na enige tijd uit. ‘Investeringen in de sociale basis mogen daarom niet gezien worden als reden om een-op-een bezuinigingen direct elders door de voeren’, benadrukken de auteurs.

Bredere sociale basis

Tegelijkertijd richt dit rapport zich enkel op het deel van de sociale basis waar gemeenten geld aan uitgeven. In de gesprekken met medewerkers herkennen de onderzoekers de ‘bredere sociale basis’ en het belang hiervan. Wat mensen voor en met elkaar doen is natuurlijk ook van invloed op zorgkosten (de Wmo, maar ook de Zvw en Wlz).

‘Geen voorbarige conclusies’

Volgens staatssecretaris Vicky Maeijer (Langdurige en Maatschappelijke Zorg) biedt het onderzoeksrapport ‘interessante inzichten die relevant zijn voor de discussie omtrent de houdbaarheid van de Wmo’. De PVV-bewindsvrouw wil echter ‘geen voorbarige conclusies’ trekken. Dit onderzoek moet geplaatst worden in ‘het bredere perspectief van de gehele houdbaarheidsstudie’, schrijft Maeijer in een brief aan de Tweede Kamer. Dit najaar informeert de staatssecretaris de Kamerleden over verdere ontwikkelingen in de Wmo.