Amsterdam experimenteert met second opinion in de bijstand

De gemeente Amsterdam gaat mensen in de bijstand die een re-integratietraject aangeboden krijgen de mogelijkheid geven om een second opinion aan te vragen. Als een bijstandsgerechtigde denkt dat het traject dat de klantmanager voor hem gemaakt heeft niet zal werken, kan een tweede klantmanager er zijn licht over laten schijnen. Wethouder Arjan Vliegenthart (Participatie) wil met de pilot uitzoeken of er beter op de kansen, mogelijkheden én motivatie van mensen ingespeeld kan worden. Het zal de kans op uitstroom uit de bijstand moet vergroten, maar ook wordt gekeken of er andere positieve maatschappelijke effecten zijn.

Passend traject heeft geen nut
Net als mensen het niet altijd eens zijn met een behandelvoorstel van een dokter, kan het ook voorkomen dat het plan dat de klantmanager maakt voor iemand in de bijstand niet voldoet. De bijstandsgerechtigde kan bijvoorbeeld vinden dat wat hem aangeboden wordt als een ‘passend traject’ voor hem of haar helemaal geen nut heeft. ‘Als iemand er helemaal geen vertrouwen in heeft dat het voorgestelde hem zal helpen, kan hij een second opinion aanvragen’, aldus Vliegenthart. ‘Dan zal iemand anders, een collega van de klantmanager, naar het plan kijken. En dan kan het natuurlijk zijn dat die het óók een goed advies vindt. Maar het kan ook zijn dat er wat dingen aan veranderd kunnen worden zodat de bijstandsgerechtigde er wél tevreden over is. Dat is het mooie, vind ik. Het is niet bedoeld om de boek te stoppen, maar juist om te verbeteren.’

Motivatie
De gedachte achter de pilot is dat als mensen zich kunnen vinden in het plan van aanpak, ze gemotiveerder zullen zijn om het te gaan uitvoeren. En met gemotiveerde mensen, kom je verder. Maar wat als er mensen zijn die eigenlijk helemaal nergens zin in hebben? Vliegenthart: ‘Mensen hebben één second opinion. Maar een traject is natuurlijk niet vrijblijvend. Het moet geen stopmiddel worden voor mensen die niet willen. We gaan er daarom ook voor zorgen dat zo’n second opinion snel gegeven wordt. We willen het gesprek met de werkzoekenden goed voeren en daar pas volgens ons bij dat je goed kijkt naar wat iemand kan en wat hij zelf denkt dat goed voor hem is. Maar het is niet bedoeld om te zeggen “ik heb er geen zin in, ik doe niet mee”. Wel kan hij zelf ook met een ander voorstel komen. Het gaat er natuurlijk om dat je naar de lange termijn kijkt.’

Ander re-integratiebeleid
Amsterdam voert sinds 2015 een andere koers op het gebied van re-integratie. Voor dat jaar werd zo’n twee derde van het re-integratiebudget uitgegeven aan een derde van de bijstandspopulatie: de mensen die de beste kansen hadden op een baan. ‘Nu willen we zien wat op lange termijn maatschappelijk gezien de beste oplossing is. We geven het geld dus op een andere manier uit en kijken niet meer alleen hoe we mensen uit de bijstand krijgen, maar ook of ze bijvoorbeeld vrijwilligerswerk kunnen doen. Of een opleiding. De opbrengsten van die werkwijze zijn dus breder dan de vraag hoeveel uitkeringen er beëindigd zijn. ‘

Resultaten die tellen
Bang dat het aantal mensen in de bijstand met dit nieuwe beleid zal stijgen ten opzichte van gemeenten die zich vooral focussen op mensen uit de bijstand krijgen, is Vliegenthart niet. Amsterdam laat zien dat het goed bezig is, vindt hij. In 2015 was het bijvoorbeeld de enige gemeente van de G4 waar het aantal mensen in de bijstand daalde. En de jeugdwerkloosheid is van boven het landelijk gemiddelde naar onder het landelijk gemiddelde gegaan. ‘Dat zijn toch resultaten die tellen’. Wel is hij benieuwd naar de resultaten van de pilot. ‘We willen aansluiten op de kansen en mogelijkheden van mensen. En het proberen te prikkelen van de motivatie van mensen hoort daar expliciet bij.’