Gemeenten krijgen ruim 600 miljoen extra voor jeugd

Het kabinet trekt dit jaar 613 miljoen euro extra uit voor de acute problemen in de jeugdzorg. Het geld is vooral bedoeld voor uitbreiding van de crisiscapaciteit in de jeugd-ggz en de aanpak van wachttijden.

Crisiscapaciteit

Dat zijn het ministerie van VWS en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) donderdag overeengekomen. Het geld is onder meer bedoeld voor de tijdelijke uitbreiding van (ambulante en klinische) crisiscapaciteit jeugd-ggz. Ook moet het extra budget worden ingezet voor de aanpak van wachtlijsten en voor het voorkomen daarvan. Met het nu incidenteel beschikbaar gestelde geld moeten ook meer praktijkondersteuners jeugd-ggz bij huisartsen worden gestationeerd. De praktijkondersteuners (POH) kunnen (deels) voorkomen dat jongeren door een huisarts meteen worden doorverwezen naar gespecialiseerde zorg, waarvoor lange wachtlijsten zijn. En waardoor de problemen verergeren. ‘Om dit (deels) te voorkomen willen we in meer gemeenten een POH-jeugd beschikbaar stellen bij de huisarts’, aldus de bestuurlijke afspraken tussen VWS en de VNG.

Eenmalig

De 613 miljoen gaat nadrukkelijk om extra geld voor dit jaar, zo blijkt uit de bestuurlijke afspraken tussen het kabinet en de gemeentekoepel. Over structureel extra budget vanaf 2023 moet een nieuw kabinet beslissen. Een arbitragecommissie buigt zich momenteel over de omvang van structurele verhoging van het rijksbudget voor de jeugdzorg. Gemeenten komen jaarlijks 1,7 miljard euro tekort. Het moet een ‘zwaarwegend’ advies voor het nieuwe kabinet worden. Een volgend kabinet moet los van extra budget fundamentele keuzes maken; het stelsel is nu onbeheersbaar. Het gaat daarbij onder meer om de reikwijdte van de Jeugdwet en de gemeentelijke beleidsvrijheid. Daarnaast moeten de bestuurlijke en financiële verhoudingen in balans komen, zo is donderdag afgesproken.

Tariefdifferentiatie

Gemeenten kunnen al wel aan de slag met maatregelen die binnen de huidige wet- en regelgeving mogelijk zijn. Uitbreiding van het aantal praktijkondersteuners is daar een van, maar ook zullen tarieven worden gedifferentieerd en standaardisatie van hulpverlening gestimuleerd. De zogeheten medische verwijsroute wordt versmald. Bijvoorbeeld huisartsen mogen jongeren alleen nog verwijzen naar door gemeente gecontracteerde aanbieders. Nadat de uitkomst van de arbitrage bekend is, naar verwachting in mei, kunnen gemeente hier mee aan de slag.

Nood is hoog

‘Voor de korte termijn is dit een belangrijke stap. Gemeenten hebben dit jaar meer ruimte om de inwoners de hulp te bieden die ze nodig hebben’, stelt de Utrechtse jeugdwethouder Eelco Eerenberg (D66), portefeuillehouder jeugd in de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs, in een schriftelijke reactie. ‘De nood is hoog. Daarom is het goed dat er nu een tegemoetkoming komt van het kabinet voor de acute nood. Hiermee kunnen wachttijden voor jongeren die hulp nodig hebben, worden aangepakt.’

Tekort 1,7 miljoen

De 613 miljoen euro is echter niet de 1,7 miljard euro die gemeenten jaarlijks op de jeugdzorg tekortkomen, erkent Eerenberg desgevraagd in een toelichting. Desondanks is hij tevreden. ‘In het licht van de acute situatie – met oplopende wachtlijsten en het effect van corona op jongeren en hun gezinnen – ben ik tevreden. Met dit bedrag kunnen we met de acute problematiek aan de slag.’ Makkelijke gesprekken met VWS waren het niet. Eerder had staatssecretaris Paul Blokhuis (ChristenUnie) in een Kamerdebat gezegd dat de gesprekken constructief waren, maar dat af en toe de vonken er vanaf spatten. Dat beaamt Eerenberg. ‘De gesprekken waren constructief, maar pittig. Zeker omdat het kabinet vier weken geleden nog met nul euro over de brug kwam. De problemen nemen echter elke dag toe en daarvan hebben we ze weten te overtuigen.’ De noodkreten van Inspecties en jeugdbranches hebben daarbij zeker geholpen, aldus Eerenberg.    

Structurele oplossing

Hij benadrukt dat de structurele financiële problemen nog moeten worden opgelost. Ook zijn de donderdag gemaakte afspraken ‘geen antwoord op de gezamenlijke inhoudelijke uitdagingen om tot een goed functionerend stelsel voor kinderen en jongeren te komen.’ Hierover loopt de arbitrageprocedure. ‘Die uitspraak is essentieel om snel te komen tot een structurele oplossing op inhoud en financiën vanaf 2022. Wanneer er niet snel een oplossing komt voor het volgende jaar en de komende jaren, zijn gemeenten genoodzaakt fors te bezuinigingen.’