Deskundigencommissie: herijk financiële afspraken jeugdzorg

De Hervormingsagenda Jeugd is noodzakelijk, maar op zichzelf onvoldoende om de problematiek in de jeugdzorg het hoofd te bieden. Dat concludeert de Deskundigencommissie Hervormingsagenda Jeugd in het rapport ‘Groeipijn’. De commissie roept op om de financiële afspraken tussen het rijk en de gemeenten te herijken.

Besparingen

De uitvoering van de Hervormingsagenda Jeugd staat onder grote financiële druk. Vanaf 2026 moeten de maatregelen uit de agenda leiden tot forse besparingen, terwijl de uitgaven aan jeugdzorg blijven stijgen. Dit zet de beschikbaarheid en kwaliteit van zorg onder druk. De commissie roept daarom op om de financiële afspraken tussen het rijk en de gemeenten te herijken. Concreet houdt dit in dat gemeenten 50 procent van de tekorten in 2023 en 2024 zelf moeten dragen, en dat dit ook doorwerkt in de komende jaren.

Eerlijk

Dat doet pijn, stelt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG): ‘Aangezien gemeenten voor de financiering van jeugdzorg grotendeels afhankelijk zijn van het rijk en de commissie terecht constateert dat sturing op het lokaal niveau zeer problematisch is, vinden we dit een moeilijke boodschap.’ Commissievoorzitter en oud-zorgminister Tamara van Ark heeft daar begrip voor, maar denkt wel dat het op deze manier eerlijk verdeeld is. ‘Ook omdat we in de algemene uitkering zien dat voor de maatwerkvoorzieningen voldoende budget is’, licht Van Ark toe. ‘Je kunt niet zomaar zeggen: rijk moet 100 procent doen.’

Kramp

Het is een combinatie van pijn en goed nieuws. Zo omschrijft Nathalie Kramers het advies van de deskundigencommissie. De Leeuwarder wethouder is tevens voorzitter van de VNG-commissie Zorg, Jeugd en Onderwijs. Want naast de financiële tegenvaller, ziet Kramers in het rapport ‘de realiteit’ van gemeenten terug: ‘Het advies is heel erg sterk in de herkenning van de situatie. En heel belangrijk dat de commissie zegt: als je echt samen inhoudelijke verbeteringen moet doorvoeren, dan moet die financiële kramp eraf. Want die tekorten op de jeugdzorg zijn zo dominant, dat verlamt alles en iedereen. Het is ook redelijk dat het rijk gemeenten hiervoor vergoedt. Daarin zijn we blij verrast in hoe stevig de commissie de inhoud aanzet.’

Disbalans

De VNG verwacht dat het kabinet de extra financiering van de jeugdhulp verwerkt in de voorjaarsnota. ‘Temeer omdat het kabinet al eerder heeft aangegeven dat het niet de vraag is óf, maar hoé de disbalans in ambities, taken en middelen voor de jeugdzorg in de Voorjaarsnota wordt verwerkt.’ In het overhedenoverleg van 11 maart wil de gemeentekoepel hierover de bevestiging van het kabinet.

Minimumniveaus

Verder stelt de commissie dat de Hervormingsagenda Jeugd zich te veel richt op het anders organiseren van jeugdzorg, en onvoldoende op de oorzaken van de hoge instroom in de jeugdhulp. De oplossing ligt volgens de commissie juist in systemen buiten de jeugdzorg, zoals het gezin, de school en de samenleving. Daarom pleit zij voor een ‘netwerkbenadering rondom kwetsbare gezinssituaties’, en het vastleggen van minimumniveaus voor ondersteunende structuren in wijken en scholen.

Het rapport ‘Groeipijn’ is het eerste van twee adviezen van de deskundigencommissie. Het tweede advies volgt begin 2028.