Beslisboom om etnisch profileren te voorkomen

Risicoprofielen die worden gebruikt door bijvoorbeeld de Belastingdienst en gemeenten kunnen discriminerend uitpakken, waarschuwt het College voor de Rechten van de Mens. Om etnische profilering te voorkomen heeft het College een toetsingskader ontwikkeld. 

Minimale norm
Door middel van een beslisboom kunnen overheden zelf onderzoeken of het gebruik van risicoprofielen leidt tot discriminatie op grond van ras of nationaliteit. Dat toetsingskader is een minimale norm waaraan de overheid zich moet houden en is gebaseerd op uitspraken van nationale en internationale rechters en toezichthouders. 'Overheidsinstanties horen mensen aan te spreken naar aanleiding van hun gedragingen, en niet op basis van etnische kenmerken of afkomst', schrijft het College. 'Toch gebeurt dit laatste in de praktijk wel, en zien wij dat risicoprofielen kunnen discrimineren.'

Onomstotelijk
Het gebruik van etniciteit, afkomst of nationaliteit in een risicoprofiel is alleen bij hoge uitzondering toegestaan, legt het College uit. Ook moet er onomstotelijk bewijs zijn voor de noodzaak om die factoren mee te nemen. Maar ook ogenschijnlijk neutrale criteria, zoals postcode, hoogte van het inkomen of laaggeletterdheid, kunnen indirect een discriminerend effect hebben.

Proxy
Eerder dit jaar waarschuwde de Rekenkamer Rotterdam voor ethische risico's bij algoritmes die de gemeente Rotterdam gebruikt voor het opsporen van uitkeringsfraude. In dat systeem vond de rekenkamer variabelen die als proxy voor etnische achtergrond zouden kunnen werken. De gemeente had volgens de toezichthouder nog onvoldoende aandacht voor die risico's.

Wantrouwen
Etnisch profileren heeft veel negatieve gevolgen, zegt het College voor de Rechten van de Mens. 'Het vergroot stigmatisering van bepaalde bevolkingsgroepen, en maakt dat mensen zich vernederd, onveilig en in hun waarde aangetast voelen. Bovendien wakkert het wantrouwen in overheidsinstanties aan en doet het afbreuk aan het vertrouwen in de rechtsstaat. Daarmee is deze vorm van discriminatie een ernstige schending van de mensenrechten.'