René Paas: ‘Sociale diensten moeten veel meer kiezen’

René Paas, voorzitter van de vereniging van managers van sociale diensten Divosa, presenteerde gisteren de jaarlijkse enquête onder sociale diensten. Daarin staan al wel voorboden van de crisis, maar, zegt Paas: ‘Ik kan eigenlijk niet wachten op de monitor van volgend jaar. Want er zitten in deze al aardig wat cliffhangers.’

Het budget is daarvan één van de belangrijkste. In 2009 werden drieduizend meer bijstandsuitkeringen verstrekt dan het jaar ervoor. Voor volgend jaar wordt een stijging van 35 duizend uitkeringen voorspeld. Paas volgde dit jaar Tof Thissen op, die sinds 2002 voorzitter was van Divosa.

De sociale diensten hebben het steeds drukker. Hoe gaan ze daarmee om?

Paas: ‘Uit de monitor blijkt dat ze zich massaal op alle doelgroepen tegelijk storten. Het Rijk richt zich vooral op de oplopende werkloosheid onder jongeren en degenen die net werkloos zijn. Op dat gebied is veel bestuurlijke activiteit en dat zien we terug bij de sociale diensten. Ze kiezen nu niet, ze willen nog net zoveel doen als ze voorheen deden, terwijl de diensten zich extra met die nieuwe doelgroepen bezighouden. De vraag is of dat kan. Ik pleit ervoor dat gemeenten kiezen waarvoor de sociale diensten zich inzetten.’

Waar denkt u dan aan?

‘Uit de monitor blijkt bijvoorbeeld dat de sociale diensten zelf denken dat ouderen en mensen met een arbeidsbeperking veel kwetsbaarder zijn dan die jongeren waar het nu steeds over gaat. Voor zover die jeugdwerklozen er al zo massaal zijn, zal waarschijnlijk blijken dat zij straks als eersten weer aan het werk zijn als de economie aantrekt. Als we er op dit moment niet voor kiezen om in te blijven zetten op die andere groepen die het moeilijk hebben op de arbeidsmarkt, worden we straks geconfronteerd met achterstallig onderhoud. De kater komt dan later.’

Maar het is met de beperkte middelen die er zijn toch ook logisch dat je in crisistijd voor de gemakkelijkst bemiddelbare groepen gaat?

‘Ja, ik snap het ook wel. Maar er worden ook prestaties verwacht op het gebied van ouderen en arbeidsgehandicapten. Als de economie straks weer aantrekt en als dan blijkt dat we die groepen niet klaar hebben staan, dan krijgen we dat onherroepelijk te horen. Het belangrijkste is dat een gemeente kiest op basis van een goede lokale analyse. Het wordt nu gedaan alsof er een algemeen recept is, namelijk ten strijde trekken tegen jeugdwerkloosheid. Maar uit de Participatiewijzer die we hebben laten ontwikkelen (zie ‘Werkloosheid is overal anders, hiernaast) blijkt wel dat de regionale verschillen op de arbeidsmarkt heel groot zijn. Gemeenten worden op kale landelijke statistieken afgerekend. Maar dat is voor de sociale diensten eigenlijk niet zo boeiend. Het gaat erom wat je presteert gezien de specifieke lokale situatie.’

We kijken even een jaar later. Wanneer hebben de sociale diensten goed werk geleverd? Want het aantal uitkeringen gaat onherroepelijk oplopen.

‘Dat is eigenlijk een thema apart. Als de prestaties er zijn wil je erover kunnen opscheppen, maar feit is dat landelijk vergelijken op dit moment nog heel ingewikkeld is. Dat de bijstand gedecentraliseerd is, is heel goed, maar ik krijg er wel behoefte aan om vergelijkingen te kunnen maken. Met de participatieladder kunnen we bijvoorbeeld goed inzichtelijk maken hoeveel mensen de sociale diensten een tree hoger richting werk kunnen helpen (voor de verschillende stadia op de participatieladder zie de grafi ek ‘Klantenbestand’ op pagina 14. Geïsoleerd is de laagste trede, red.). Uitstroom is een belangrijke indicator voor hoe het gaat, omdat we daar geld mee verdienen. Maar het is ook goed om te laten zien hoeveel mensen we achter de geraniums vandaan hebben getrokken. Want dat is in sommige gevallen ook al een hele prestatie.’