Op weg naar divers, gelijkwaardig en inclusief

‘Sinterklaas wie kent hem niet, Sinterklaas en natuurlijk Zwarte Piet’ schalde de band Het Goede Doel in 1982 uit de radio. Aangevuurd door beroepsprotesteerders schalt veertig jaar later Kick Out Zwarte Piet schande via zoveel mogelijk media. Er valt veel voor te zeggen. Zwarte Piet wordt uitgebeeld als een mens dat puur door zijn ras bezit is van een ander mens.

Ongemerkt is Nederland de laatste 50 jaar een diversiteit aan verschillen geworden. Dan gaat het niet alleen om huidskleur maar ook leeftijd, beroep, interesses, afkomst, gender, persoonlijke achtergrond of gedrag. Zo gaat bestrijden van mental slavery verder dan ras. Vooral een mediabedrijf als NPO maakt dit zichtbaar. Geen presentator, documentaire, gespreksdeelnemers zonder zorgvuldige selectie. Vrouwen het liefst met een kleurtje of een exotische naam sieren het scherm en laten we vooral de LHBTIQA+ groep niet vergeten.

Zo duiken na diversiteit de bijbehorende begrippen gelijkwaardigheid en inclusiviteit op. Dat vergt wel uitleg. Diversiteit gaat zeg maar over de hiervoor genoemde NPO kenmerken. Gelijkwaardigheid betekent dat niet alleen ieder mens verschilt maar ieders bijdrage even zwaar weegt. Alleen zo geldt het adagium dat iedereen op zijn eigen wijze bijdraagt aan de maatschappij. Inclusiviteit houdt dan principieel in dat iedereen overal aan meedoet, meepraat en meebeslist.

De gedachtegang over diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusiviteit sluit niet best aan bij de tijdgeest. Doordat de levenswijze van de individualistische identiteit boven het collectief uitgaat schiet de overheid tekort. De Zwarte Pieten discussie is slechts één maatschappelijk symptoom met in haar kielzog nog ontelbare emanciperende groepen die vechten om aandacht. De ironie wil dat de terugtredende overheid zich juist intensiever met het leven van anderen moet gaan bemoeien om de chaos te ordenen.

Zo kan de overheid alleen ingrijpen met regels. Helaas werken regels diversiteit meer tegen. Zo belooft de Participatiewet maatwerk om kwetsbare mensen via werk aan de samenleving mee te laten doen. Gemeenten zetten re-integratieprojecten en baancoaches in. Werkgevers krijgen geld toegestopt om mensen met verstandelijke, psychische of lichamelijke kwalen aan te nemen. Hoewel goedbedoeld zijn sinds invoering de baankansen van mensen met een vlekje drastisch gedaald.

Daar de persoonlijke moraliteit van ambtenaren soms stuitend is moeten ook gemeenten aan de bak. Zoals de hulpverlener die via een persoonlijke opvatting over fraude de ‘inlichtingenplicht’ uit de bijstandswet misbruikt om over een tas boodschappen een Wijdemeerse vrouw aan een boete van € 7000 te helpen. Of de gemeente Amsterdam dat op papier een soort van ‘diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusiviteit’-beleid voert. Intussen ontslaat een eigenzinnige manager in strijd met het advies van de bedrijfsarts vlak voor de proeftijd is verlopen een kwetsbare medewerker.

Via aanklachten, verontwaardiging, slachtoffergedrag en inspelen op maatschappelijke schaamte pogen georganiseerde emancipatiegroepen zoals Kick Out Zwarte Piet de samenleving bewust te maken van allerhande discriminatie. Nederland verandert zo in Pieten in alle kleuren van de regenboog zonder kroeshaar, dikke rode lippen en gouden oorringen. Aan de orde stellen van misstanden is uiteraard oké. Zo beweegt de samenleving al eeuwenlang. Voor gemeenten de opdracht om niet bij het sausje diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie te blijven maar deze krachtig te verankeren in hun organisaties. De meerwaarde voor de samenleving is onmiskenbaar groot.