Adviesraad Migratie pleit voor sectorverboden flexwerk

Het is voor Nederlandse werkgevers makkelijk om regelgeving rondom de detachering van Europees-gedetacheerde arbeidsmigranten uit te buiten. Dat staat in een rapport van de Adviesraad Migratie dat vanmiddag is overhandigd aan demissionair minister Karien van Gennip. De adviesraad stelt voor om net als in Duitsland detachering in bepaalde kwetsbare sectoren te verbieden. Gemeenten en andere instanties kunnen op dit moment maar moeilijk handhaven.

Concurrentiedetachering

EU-detachering neemt verschillende vormen aan, maar de meest voorkomende vorm is concurrentiedetachering. Dat wordt in toenemende mate door Nederlandse werkgevers toegepast, vooral binnen sectoren als de bouw, productiewerk, transport, landbouw en de vleesverwerkende industrie. Door detachering vanuit een bedrijf in een ander EU-land ontstaan ondoorzichtige situaties doordat regelgeving in het zendende land verschilt van die in Nederland.

Wet omzeilen

Werkgevers kunnen zo door gebruik te maken van detacheerders die buiten Nederland zijn gevestigd goedkoop personeel werven uit landen buiten Europa. Daarmee omzeilen ze de Wet arbeid vreemdelingen (Wav). Zo waren er in 2022 slechts 4.000 formele werkvergunningen afgegeven voor arbeidsmigranten van buiten de EU, maar werkten hier minimaal 22.440 gedetacheerde arbeidsmigranten van buiten de EU. De adviesraad verwacht dat het in werkelijkheid om nog veel meer werknemers gaat, maar dat ongeveer 40 procent niet geregistreerd wordt.

Kwetsbare mensen

Vooral deze medewerkers, wiens afkomst buiten Europa ligt, zijn in het huidige systeem kwetsbaar. De lange detacheringsketen maakt dat ze, nog meer dan al het geval door bijvoorbeeld de taalbarrière, risico lopen. ‘Zij zijn, anders dan gedetacheerde arbeidsmigranten met een EU-nationaliteit, afhankelijk van hun werkgever én instanties in de zendende lidstaat voor de verlenging van hun werk- en verblijfsvergunning.’ Polen zendt de meeste arbeidsmigranten van buiten de EU naar Nederland. ‘Vaak weten ze helemaal niet wie formeel hun werkgever is’, zegt de adviesraad over de werknemers.

Premieshoppen

Volgens de adviesraad loopt de Nederlandse samenleving als geheel ook een risico. Door EU-detachering is er als het ware een ‘race naar de bodem’ ontstaan waarin werkgevers vooral concurreren met de arbeidslonen uit het land van herkomst. Ook doen ze aan ‘premieshoppen’. premies voor belasting en sociale zekerheid worden namelijk afgedragen in de uitzendende lidstaat.

Handhaven lastig

De lange en complexe detacheringsketen speelt niet alleen de werknemers parten. De instanties die misstanden moeten controleren en bestraffen, waaronder gemeenten, kunnen niet goed handhaven. Daarnaast ontbreekt het bij hen aan opsporingsbevoegdheden en personele capaciteit. Het toezicht is namelijk versnipperd. De Arbeidsinspectie controleert op arbeidsomstandigheden, maar heeft geen wettelijke taak om te controleren op de kwaliteit van huisvesting. Die taak ligt bij de gemeenten.

Flexverbod

In het rapport doet de adviesraad een aantal aanbevelingen om het tij te keren. De meest ingrijpende is een verbod op flexibele arbeidsovereenkomsten in bepaalde risicosectoren. Als voorbeeld dient het ingrijpen door de overheid in de Duitse en Belgisch vleesverwerkende industrie. Die landen hebben de eerste stappen ondernomen om flexwerk daarmee terug te dringen. Verder wil de Adviesraad Migratie dat gemeenten een bedrijfseffectrapportage als voorwaarde stellen voor de vestiging van bedrijven die gebruik maken van gedetacheerde arbeidsmigranten. Overheden zouden het liefst moeten weigeren om in zee te gaan met bedrijven die werken met gedetacheerde arbeidsmigranten.

Andere aanbevelingen

Verder wordt in het rapport gepleit voor strengere controles en hogere straffen voor werkgevers die regels overtreden. Omdat EU-detachering voor sommige Europese lidstaten een verdienmodel is geworden is het daarnaast noodzakelijk om internationale afspraken te maken. Het invoeren van een Europees sociaal zekerheidsnummer, een soort Europees BSN-nummer, zou daarbij kunnen helpen denkt de adviesraad. De Nederlandse regering zou daarnaast uitzendende lidstaten meer moeten aanspreken op detachering van mensen van buiten de EU en dit onderwerp bij de Europese Commissie agenderen.